2024 жылғы 4 желтоқсанда Төлеби аудандық Мәдениет үйінде Төлеби аудандық аумақтық сайлау комиссиясы ұйымдастырған семинар-кеңес өтті. Бұл іс-шара Қазақстанның сайлау жүйесінің негізгі аспектілерін талқылау үшін маңызды алаңға айналды. Ауданның қоғамдық бірлестіктерінің төрағалары, БАҚ өкілдері және жастар ресурстық орталығының мамандары қатысты. Семинардың негізгі мақсаты Қазақстанның сайлау жүйесінің қалыптасу тарихын, оның қазіргі жай-күйін талдау, сондай-ақ халықаралық тәжірибе мен заманауи технологияларды ескере отырып, оның даму перспективаларын талқылау болды, деп хабарлайды No-comment.kz ақпараттық агенттігі.
Қазақстанның сайлау жүйесі ел тәуелсіздік алғаннан бері ұзақ эволюция жолынан өтті. Бұл жолдағы алғашқы қадамдар демократиялық сайлауды өткізуді қамтамасыз ететін құқықтық базаны қалыптастырумен байланысты болды. 1993 жылы сайлау процесінің негізін қалаған алғашқы Конституция қабылданды. Алайда, жүйенің түпкілікті дизайны 1995 жылғы Конституцияның қабылдануымен болды, ол одан әрі өзгерістердің негізін қалады. 1999 жылы "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Конституциялық заңның қабылдануы қазіргі заманғы сайлау жүйесін құру жолындағы маңызды қадам болды. Бұл заң сайлау тәртібін анықтады, кандидаттарды тіркеу ережелерін белгіледі және бақылаушылардың рөлін бекітті.
Қазақстанның қазіргі заманғы сайлау жүйесі пропорционалды және мажоритарлық жүйелердің элементтерін біріктіреді, бұл саяси партиялардың да, тәуелсіз кандидаттардың да мүдделерін ескеруге мүмкіндік береді. Орталық сайлау комиссиясы негізгі орган бола отырып, кандидаттарды тіркеуден бастап дауыстарды санауға дейінгі барлық деңгейлерде сайлауды ұйымдастыруды қамтамасыз етеді. Сайлау процесінің ашықтығы мен әділдігіне бейнебақылауды енгізу, тәуелсіз бақылаушылардың жұмысы және сайлау комиссияларының шешімдеріне шағымдану мүмкіндігі есебінен қол жеткізіледі.
Семинарда сайлау процесін цифрландыру сияқты заманауи үрдістер талқыланды. Эстония мен Швейцария сияқты елдерде белсенді қолданылатын электрондық дауыс беру Қазақстанда үлкен қызығушылық тудырады. Бұл адам факторын азайтуға және дауыстарды санау процесін жылдамдатуға мүмкіндік береді. Алайда, цифрлық технологияларды енгізу киберқауіпсіздік пен азаматтардың жаңа жүйеге деген сенімін қамтамасыз етуде айтарлықтай күш - жігерді қажет етеді. Халықаралық тәжірибені талқылау Қазақстанға басқа елдердің жетістіктерін де, ықтимал тәуекелдерді де ескеру маңызды екенін көрсетті.
Семинар тақырыптарының бірі азаматтардың сайлау процесіне қатысуы болды. Сайлау белсенділігі қоғамның саяси жетілуінің маңызды көрсеткіші болып табылады. Қазақстанда сайлаушылар сайлауды бақылау және өз кандидаттарын ұсыну мүмкіндігін қоса алғанда, кең құқықтарға ие. Алайда, әсіресе жастар арасында саяси сауаттылық деңгейін арттыру үшін қосымша күш-жігер қажет екендігі атап өтілді. Жастар ресурстық орталығы жастарға сайлау процесінде өз құқықтары мен міндеттерін жақсы түсінуге көмектесетін білім беру бағдарламаларын әзірлеуді ұсынды.
Сайлауды ұйымдастыруда Саяси партиялар шешуші рөл атқарады. Семинарда олардың белсенділігі, үгіт-насихат құралдарына тең қол жеткізудің маңыздылығы және пікірталасқа қатысу талқыланды. Қоғамдық бірлестіктердің өкілдері бәсекеге қабілетті саяси ортаны қамтамасыз ету үшін шағын партиялардың дамуы үшін жағдай жасау қажеттігін атап өтті.
Семинарда сайлаудың ашықтығын қамтамасыз етудегі бақылаушылардың рөліне ерекше назар аударылды. Олардың қатысуы азаматтардың сайлау жүйесіне деген сенімін нығайтуға ықпал етеді. Бақылаушыларды даярлау стандарттары, олардың құқықтары мен міндеттері, сондай-ақ олардың жұмысының тәуелсіздігін қорғау қажеттілігі талқыланды.
Сайлауды ақпараттық қолдау талқылаудың тағы бір маңызды аспектісі болды. Цифрлық және әлеуметтік медианың дамуымен сайлау туралы ақпарат бұрынғыдан да тез таралады. Дегенмен, бұл жалған ақпаратпен күресу және деректердің дұрыстығын қамтамасыз ету сияқты жаңа қиындықтарды тудырады. Семинарға қатысушылар азаматтардың сенімін арттыру үшін ашық және ашық ақпараттық ортаны құру бойынша белсенді жұмыс істеу қажеттігін атап өтті.
Қазақстанның сайлау жүйесін дамыту перспективалары қазіргі заманғы технологияларды одан әрі интеграциялаумен, азаматтық қоғамның рөлін күшейтумен және саяси партиялардың қатысуы үшін неғұрлым қолайлы жағдайлар жасаумен байланысты. Семинарға қатысушылардың ұсыныстары арасында электрондық дауыс беруді енгізу, сайлау құқығы саласындағы білім беру бастамаларын кеңейту және сайлаудың барлық кезеңдерінің ашықтығын арттыру болды. Сондай-ақ үздік тәжірибелерді зерделеу және оларды қазақстандық шындыққа бейімдеу үшін халықаралық ынтымақтастықтың маңыздылығы атап өтілді.
Төлеби аудандық мәдениет үйінде өткен Семинар-кеңес Қазақстанның сайлау жүйесін жетілдіру жолындағы маңызды қадам болды. Жүйенің тарихын, қазіргі ерекшеліктері мен даму перспективаларын талқылау қатысушыларға білімдерін тереңдетіп қана қоймай, оны жақсарту үшін нақты ұсыныстар жасауға мүмкіндік берді. Қатысушылар Қазақстанның сайлау жүйесі демократияны нығайту мен азаматтардың құқықтарын қамтамасыз етудің маңызды құралы болып қала отырып, орнықты дамуды көрсетіп отырғанын атап өтті. Семинар аясында жүргізілген жұмыс мемлекеттің, азаматтық қоғамның және халықаралық қоғамдастықтың тиімді және әділ сайлау жүйесін құрудағы бірлескен күш-жігерінің қажеттілігін тағы да атап өтті.
