Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан экономикасы негізделуі тиіс жеті қағиданы айтқан болатын. Оның ішінде игіліктер мен міндеттерді әділ бөлу, жеке кәсіпкерліктің жетекші рөлі, адал бәсекелестік, кәсіпкерлердің жаңа буыны үшін нарықтарды ашу, өнімділіктің өсуі, экономиканың күрделілігі мен технологиялылығын арттыру, адами капиталды дамыту, жаңа үлгідегі білім беруге Инвестициялар, экономиканы көгалдандыру, қоршаған ортаны қорғау, мемлекеттің негізделген шешімдер қабылдауы және олар үшін қоғам алдындағы жауапкершілігі. Осы бағыттардың ішінде бүгінде Түркістан өңірінде кономиканы көгалдандыру, қоршаған ортаны қорғау бойынша тиісті жұмыстар атқарылуда.
Туристерге де, тұрғындарға да жақсы әсер сыйлау қала ортығы мен үлкен көшелердің көркеюі маңызды. Бүгінде Түркістанды көгалдандыру жұмыстары күн тәртібіндегі мәселеге айналды. Осыған сай, аптап пен аңызақта қаланы көгалдандыру жұмыстары туризмді дамытып қана қоймай, Түркістан аумағын көгалдандыру, ауа райын жақсартуға да оң серпін беретіні анық. Мәселен облыс орталығында көгалдандыру жұмыстарымен қоса тазалық шаралары қатар жүреді. Киелі шаһарда бұл бағыттарда жүйелі жұмыстар жүзеге асырылып жатқаны жасырын емес. Айталық, әр аптаның сенбі күні қала тазалығына арналады. Сенбілік таза ортада өмір сүремін деген елдің алғы қадамы деуге болады.
Бүгінде Түркістанда көптеген саябақтар мен тынымбақтар бой көтеруде. Алайда, айтуға оңай соққанымен, жайқалған жасыл желектерді баптау жұмыстарының оңайға соқпасы белгілі. Осындай жауапты жұмыстар жүктелген мекемелердің бірі ретінде «Түркістан жарық-тазалық» ЖШС атауға болады.
«Түркістан жарық-тазалық» ЖШС 1998 жылы өз жұмысын бастады. Қаланың басты белсенді күшіне айналған бұл мекемеде бүгінде жалпы саны 315 қызметкер жұмыс атқарады. Қазір адам күшімен қатар техникалардың қауқарын ескеретін болсақ, мекемеде жұмысқа арналған жалпы саны 48 автокөлік бар. Қала бойынша мекеме 168 көшенің тазалығына жауапты. Сондай-ақ, 6 дана көше жуатын автомеханикамен қоса 20 дана қоқыс таситын автокөлік тіркелген.
Бүгінде Түркістан қаламыздың облыс болып көркейіп тypистік aймaққa айналуына байланысты қaлa тұpғындapынa тазалық бойынша түсіндірме жұмыстары тұрақты түрде жүргізілуде. Coнымeн қатap, телeapна, бacпасөз, газет беттеріне жapиялап oтыpмыз. Алайда қазіргі таңда тазалық қоғамның маңызды мәселесіне айналып отыр. Осыған байланысты тұрғындардан арыз-шағымдар жиі түсуде. Дегенмен қала тазалығы барлық адамды толғандыратын мәселе болуға тиіс. Айналаны ластамауға қоғам болып жұмылсақ таза мекенде өмір сүреріміз сөзсіз. Алайда тұрғындар тарапынан көтерілген шағымдар аясында мекеме қызметкерлері тиянақты жұмыс атқарып келеді. Байқасаңыздар, адамдардың басым бөлігі әлі тәтті ұйқыда жатқанда мекеме жұмысшылары таңмен жарысып, бірі көше бойын сыпырса, енді бірі көшені сумен жуып шығады, ал енді біреулері газон шөптерін қырқып, гүлдер мен талдарды суарып жатады. Еңбек адамдарының жұмысы көзге көрінбегенімен, оның артында қаншама күш пен шыдамды топ бар екенін ұмытпауымыз керек. Түркі жұртының астанасы Түркістанға рухани азық іздеп келетін туристер саны жыл сайын артып келеді. Осыған байланысты қаланың таза болуы маңызды рөл атқарады. Сырт көз әрине сыншы ғой, қаламызға нашар көзқарас қалыптасқанын ешкімде қаламайды. Тазалық көбінесе мәдениеттілікпен өлшеніп жатады. Сол себепті қоғам болып тазалық шараларын ұдайы ұстануға тиіспіз.
Биыл Түркістанда 4 миллионнан астам көшет отырғызу жұмыстары тиянақты жоспарланған. Бұл жоспар облыс орталығына айналған Түркістан шаһарында 2023 жылы толықтай аяқталуы керек еді. Аумақты жасыл желекке айналдыру арқылы климатты өзгертуге мүмкіндік жоғары. Яғни қаланың экологиялық ахуалын тұрақтандыру және қолайлы климат қалыптастыру мақсатында облыс әкімдігінің ұйымдастыруымен апта сайын сенбілік те өткізіледі. Көгалдандыру жобасына сәйкес, биыл 180 мың түп көшет егу жоспарланып, бүгінгі күнге 130 мың данасы егілді. Облыс орталығын көркейту жұмыстары ары қарай да жалғасын таппақ. Жоспарға сәйкес қала ішіне 250 мың түрлі көшеттер егіледі. Қала сыртынан құрылатын Жасыл белдеуге 7700 га аумаққа 3,5 млн түп, оның ішінде 2300 гектарға 628 мың дана, өткен жылы 2400 гектарға 1 млн дана егілсе, 3000 гектарға 1,9 млн дана түп әртүрлі көшет егу жоспарланып, бұл игі іс облыстық табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасына жүктелген. Жасыл белдеу құрылатын аумақтың 572 гектарына көктемде 160 мың көшет егілді. Қалған 1428 га аумаққа қазіргі күнде 468 мың түп әртүрлі көшет (қарағай, қарағаш, айлант, калифорния терегі, жиде, өрік, алма, алша, клен, т.б ) егу жұмыстары басталды.
Сонымен қатар туған жер табиғатына ұқыпты қарауды насихаттау, экологиялық мәдениетті дамыту және құқықбұзушылықтың алдын-алу мақсатын көздеген жыл сайын дәстүрлі түрде «Парктер шеруі» экологиялық акциясы өткізіліп тұрады. Аталған акция барысында Сырдария-Түркістан мемлекеттік өңірлік табиғи паркі аумағында су айдындарын тазалау, тораңғы ағашын, қызғалдақ гүлін, жабайы аңдарды қорғау секілді шаралар өткізіледі.
Биыл облыстың орман қоры жерлеріне 16 200 га аумаққа мәдени орман екпелерін егу жоспарланған болатын. Бүгінгі таңда 13,0 мың гектары, яғни 80 пайызы егілді. Жоспар жыл соңына дейін толығымен орындалады деп күтілуде. Түркістан қаласы мен облыстың экологиялық жағдайы тұрақталып, жақсару үстінде. Табиғатымызды көркейту, жасыл желектерімізді көбейту бағытында облыс және қала тұрғындарын табиғатқа жанашырлықпен қарауға, әрбір азаматты қалыпты өмір сүруі үшін қоршаған ортамызды аялап, облысымыздың көркеюіне өз үлесін қосуға шақырамыз, – деді Түркістан облысының табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Қайрат Абдуалиев. Айта кетейік, Мемлекет басшысының республика аумағында экологиялық ахуалды жақсарту үшін 2 млрд. көшет егу, ал, елді мекендерде 15 млн. түрлі ағаш көшеттерін отырғызу тапсырмасын орындау барысында жұмыс жүріп жатыр. ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі мен облыс әкімдігі бірлесіп, облыс бойынша 5 жылда 132 мың гектар жерге 217,4 миллионнан аса ағаш көшеттерін отырғызуды көздеп отыр. Бүгінде осы бағытта тиісті жұмыстар атқарылуда.
Осы тұста Түркістанда 170 миллион көшет отырғызу жоспары қолға алынды. Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, 2021-2025 жылдары республиканың орман алқаптарында 2 млрд. және қалалар мен елді мекендер аумағына 15 млн. ағаш көшеттерін отырғызу тапсырылған. Осыған байланысты 2025 жылға дейін орман қорына тиесілі 110 210 гектар алқапқа 170 млн. көшет отырғызу жоспарлануда. Ал қала мен елді мекендерде 1149 га аумаққа 1 млн. 81 мың түп көшет отырғызу көзделіп отыр. Бүгінде осы бағытта тиісті жұмыстар атқарылуда.
Айта кететін, бүгінде «Түркістан облысының елді мекендерін көгалдандырудың 2022-2024 жылдарға арналған іс-шара жоспары» бекітілді. Жоспарға сәйкес, аудан, қала әкімдіктерін көгалдандыруға қажетті көшеттермен қамтамасыз ету Табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасына жүктелді. Ал елді мекендерді көгалдандыруға берілген көшеттерді егу, күтіп-баптау, қала, аудан әкімдеріне тапсырылған.
Жиында аудан, қала әкімдіктерінің елді мекендерді көгалдандыру, балық шаруашылығын дамыту және қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған полигондарды заңдастыру мен қайта өңдеу салаларында атқарылып жатқан жұмыстар талқыланып, салаларға қатысты ұсыныстар мен өзекті мәселелер айтылып, келелі ойлар тыңдалды.
– Облыс әкімдігінің бастамасымен Түркістанда 2019-2022 жылдары қала айналасынан 7700 гектар жерге «Жасыл белдеу» құру жоспарланған. Бүгінгі таңда барлығы 13 629 гектар жерге көшеттер егіліп, күтіп-бапталуда. Облыстың орман шаруашылығы мекемелерінің тұқымбақтарында 30 млн. данадан астам әртүрлі орман ағаштарының көшеттері өсіріліп жатыр. Алдағы уақытта ол көшеттердің санын 60 миллионға жеткізу жоспарлануда. Бұл жұмыстар облыстың аудан, қала және елдімекендерінде жасыл желек құру мен көгалдандыруға, экологияның тұрақтануына оң әсерін тигізеді. Орман шаруашылығы саласының заңнамаларына сәйкес, Түркістан облысында егілген мәдени екпелердің нормалық жерсіну пайызы 50 % болып бекітілді, – деді Табиғи ресурстар жән табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Қайрат Абдуалиев.
Сондай-ақ басқарма басшысы облыс аумағындағы 158 полигонда 92738 тоннаға жуық қалдық жинақталған. Оның 17 621 тоннасы қайта өңдеуге бағытталып, қайта өңдеу көлемі 19% -ды құрап, жоспар толығымен орындалғанын жеткізді. Түркістан облысында балық шаруашылығын дамытуға басымдық беріледі. Мәжілісте осы саланың болашағын талқылады. 2021-2030 жылдарға арналған «Балық шаруашылығын дамытудың өңірлік бағдарламасы» бекітілді. Бағдарламаға сәйкес, 2030 жылға дейін, тауарлы балық өсіру көлемін 20 мың тоннаға жеткізу жоспарлануда. 2022 жылы 6199,85 тонна тауарлы балық өндіріліп, жоспар 101,4 пайызға орындалды. Облыс әкімінің тапсырмасын іске асыру мақсатында аудан, қалаларда 2023-2025 жылдары жаңадан балық шаруашылықтарын ашу, іске асыру жоспары бекітіліп, жолданды.
Ескі әуежай аумағындағы алқаптың 450 гектарына сексеуіл егілген. Ал орман тұқымбағының көлемі 120 гектар болса, оның 6 гектарына тамшылап суғару жүйесі орнатылған. Қазіргі таңда орман тұқымбағында жалпы 41 түрлі ағаш-бұта көшеттері өсірілуде. Рекреациялық аймақ – 167 гектар, оның 80 гектары тамшылау суғару жүйесі арқылы суғарылады. 208 мың түптен астам әр түрлі ағаш-бұталар өсіріліп жатыр. Техникалық базасында 81 дана арнайы және қосалқы 67 техника бар.
Аталған аумақтарда айлант, үйеңкі, шаған, қарағаш, жыңғыл, терек, туя, арша, сексеуіл, итмұрын, сексеуіл, акация, катальпа, итмұрын және өзге де көшеттер отырғызылған. Мамандар сексеуілдің жерсінуі және өнімділігі жоғары екенін жеткізді.
Дархан Сатыбалды аймақты көгалдандыру, орман алқабын қалыптастыру бағытындағы ізденістер мен жұмыстарды жалғастыруды тапсырды. Қала аумағын көгалдандыру, абаттандыру, инфрақұрылымын жақсарту жұмыстары сапалы атқарылуы тиіс. Кезекті рет тарихи шаһардағы маңызды нысандарды аралаған Дархан Сатыбалды жауаптыларға осындай тапсырма берді. Өңір басшысы алдымен әкімшілік-іскерлік орталығындағы 7 және 30-көше бойындағы саябақтың құрылысын қадағалады. Саябақтың аумағы – 10,5 гектар. Көгалдандыру алаңы 61 мың шаршы метр болса, ойын алаңшалары мен спорт алаңшалары да салынбақ. Сонымен бірге 2 мыңнан астам ағаш отырғызылып, 300-ге жуық жарықшам орнату көзделген. Белсенді өмірге бастайтын саябақта тұрғындар мен қонақтарға тынығуға жағдай жасалады.
КӨГАЛДАНДЫРУ ЖӘНЕ САНИТАРЛЫҚ ТАЗАЛЫҚ МӘСЕЛЕСІ ҚАТАҢ БАҚЫЛАУДА
