Түркістан облысының әкімі Дархан Сатыбалдының тапсырмасына сәйкес, 28 қазан мен 3 қараша күндері аралығында түркістандық 15 білім саласының қызметкері Жапония еліне іссапармен барды. Олар күншығыс еліндегі білім саласының артықшылықтарын көзбен көріп, тәжірибе алмасып қайтты. Аталған семинар Жапонияның Білім министрлігінің білім беру саласындағы ұлттық саясат институтының қолдауымен ұйымдастырылған. Бұл жайында брифингте облыстық білім беруді дамыту орталығының басшысы Бақытжан Төлембет баяндады.
- Облыстан барған делегация жапон елінің білім беру әдістемесімен ғана емес, әкімшілік басқару сынды тұстарымен де танысты. Ондағы педагогтардың кәсіби даму құлшынысы мен оқушылардың патриоттық санасын қалыптастыру әдістемесін үйренді. Алдағы уақытта Түркістан облыстық Білім беруді дамыту орталығы мен Жапонияның Білім беру саласындағы ұлттық саясат институтының арасында байланыс орнатылып, бірлескен зерттеу жұмыстары жүргізілмек - деді Бақытжан Нұрмұхаммедұлы.
Бір аптаға жалғасқан семинар cоңында делегаттарға Білім беру саласындағы Саяси Зерттеулер Ұлттық Институтының халықаралық сертификаты табысталды.
Айта кететін, жақында жарияланған «Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспарында» алға қойылған міндеттерді шешуде білім беру жүйесіне ерекше рөл беріліп, бұл негізгі басымдықтардың бірі ретінде атап көрсетілген. Ал оның негізгі тұлғасы мен «қозғаушы күшіне» қатысты «Педагог кадрлардың тапшылығынан мұғалім орнына бәсекелестікке дейін» деген ұран алға қойылды. Бұл өз кезегінде мемлекет пен қоғамның осы кәсіптің беделін және оның қазақстандықтар алдындағы тартымдылығын арттыру бойынша одан әрі күш салуын болжайды.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев VIII сайланған ҚР Парламентінің бірінші сессиясының ашылуында сөйлеген сөзінде мұғалімдер даярлау ісін арттыру үшін пәрменді шаралар қабылдап, білім беру жүйесіндегі менеджментті жақсартуға басымдық беруді тапсырды. «Білім беру саласында ұстаз – ең басты тұлға. Оның қоғамдағы абырой-беделін арттыра беруіміз керек. Алайда мұғалімдердің, директорлардың және педагогикалық оқу орындары түлектерінің көпшілігі Ұлттық біліктілік емтиханынан өте алмады. Маған кейбір тәжірибелі ұстаздар тиісті министрлік дайындаған тапсырмалар тым күрделі деп шағымданды. Бәлкім, оны жеңілдету, жетілдіру керек шығар. Бұл салада қатып қалған қатаң ереже болмауы керек. Бірақ негізі, ұстаздарға қойылатын талап жоғары болуға тиіс.
Мұғалімнің миссиясы әрқашан және барлық жерде ерекше маңызды және құрметті деп саналды. Өйткені, кез келген мамандық, мейлі ол ғарыш пен жоғары технологияларға, адамдарды емдеуге, құрылысқа немесе тамақ өндірісін ұйымдастыруға қатысты болсын, мектеп мұғалімдері, содан кейін орта арнаулы және жоғары оқу орындарының оқытушылары бекітетін қажетті білім қорын қажет етеді.
Соңғы бірнеше жылда мемлекет болашақ мұғалімдерді даярлауға бөлінетін мемлекеттік білім гранттарының санын айтарлықтай арттырды. Егер 2014 жылы ол 5,8 мыңды құраса, өткен жылы ол 8 мыңнан асып, бір жарым есеге жуық өсті. Бұл, әсіресе, табысы аз отбасылардан шыққан үміткерлер үшін жақсы ынталандыру болып отыр.
Бірақ мұғалімдік мамандыққа түсетін жастардың көбеюі өз алдына көп нәрсеге қол жеткізе алмайды – бұл студенттер санының да сапалы болуы өте маңызды. Сондықтан Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі тиісті факультеттерге түсу үшін ең төменгі өту балын кезең-кезеңімен көтеру туралы шешім қабылдады: 2018 жылы ол 50 болса, бір жылдан кейін 60-қа, ал өткен жылы 70-ке көтерілді. Басқаша айтқанда, бұл бұрынғыдай, былайша айтқанда, атышулы «С» студенттерінің мұғалімдік мамандықтарға түсуі болмауы керек.
2019 жылдың соңында «Педагог мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңының қабылдануы білім беру жүйесінің барлық қызметкерлері үшін аса маңызды оқиға болды. Оның жобасы мемлекеттік органдар мен парламентте ғана емес, мұғалімдер арасында да ұзақ және жан-жақты талқылаудан өтті. Ал жалпы жұртшылық бұл мәселені талқылауға белсене қатысты.
Жаңа заңның ережелерін «материалдық» және «материалдық емес» деп бөлуге болады. Соңғысы мұғалімдердің құқықтары мен міндеттерінің ауқымын реттейді, соның ішінде оларға әдеттен тыс функцияларды жүктеуден қорғау. Мысалы, мұғалімді кәсіби міндетіне жатпайтын жұмыстарды орындауға қабылдауға заңнамалық тыйым салынды (бұрын мектеп директорлары да, жергілікті атқарушы органдар да бұл туралы аса салтанатты түрде қарамайтын). Мұғалімнен есеп беруді немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделмеген ақпаратты талап етуге ешкімнің құқығы жоқ, әйтпесе ол әкімшілік айыппұлға тартылады.Бұл чектерге де қатысты. Одан да мұғалiмдi белгiлi бiр газет-журналдарға жазылуды, кейбiр шараларға билет сатып алуды т.б. мiндеттiлеуге ешкiмнiң құқығы жоқ.
Заң мұғалімдерді олардың кәсіби қызметіне араласудан, сондай-ақ студенттер мен олардың ата-аналары тарапынан болуы мүмкін қорлаудан қорғайды. Мысалы, кәмелетке толмаған мектеп оқушысының мұғалімге қатысты орынсыз әрекеті үшін оның ата-анасы жауапты болады. Соның ішінде материалдық – айыппұл түріндегі.
Еске саларлық, Мемлекет басшысы Республикалық педагогтер съезінде:
- Менің бастамаммен 2019 жылы «Педагог мәртебесі туралы» жеке Заң қабылданды. Соңғы төрт жылда ұстаздардың жалақысы 2 есе өсті. Жақында балабақша тәрбиешілерінің айлығы 30 пайызға көбейді. Ұстаздардың еңбек демалысы ұзартылды. Мұғалімнің міндетіне кірмейтін артық жұмыстың бәрі алынып тасталды. Ұстаздардың кәсіби біліктілігін арттыру мәселесіне баса мән беріліп жатыр. «Болашақ» бағдарламасымен үш жылда 220-ға жуық педагог шетелде оқып келді. Мұғалім мамандығын таңдаған жастарға қойылатын талап күшейді. Осы саладағы студенттердің стипендиясы 2,5 есе көбейді. Бір сөзбен айтқанда, біз, ең алдымен, білікті ұстаз даярлау ісіне айрықша мән беріп отырмыз, деген болатын.
Ұстаз мамандығының беделін арттыру кез келген мемлекеттің білім беру саясатының басты бағыттарының бірі саналады. Тәуелсіз еліміздің жас жеткіншектеріне сапалы білім мен саналы тәрбие беру ісі ең алдымен мектептегі мұғалімдердің білімі мен біліктілігіне байланысты. Мұғалім беделінің төмендеуіне әсер ететін объективті және субъективті факторлар болатыны белгілі.
Объективті факторлар қоғамдық жүйеге, мемлекеттің ішкі саясатына байланысты жәйттер болып табылады. Күнкөріс қамымен 90-шы жылдары көптеген мұғалімдер басқа салаларға ауысып кетті. Табысы жақсы болғандықтан, мектепке оралғандары шамалы болса керек. Олардың арасында ер мұғалімдердің тым азайып кетуі де тәрбиеге әсер етті. Мінезі қыздай, «шыбық тисе, шыңқ етер» ұлдарымыз пайда болды.
Жаппай нарық экономикасына көшу кезінде жеке меншік оқу орындары көбейіп, арзан оқу ақысымен студенттерді оқытып, орта деңгейде білім алған мұғалімдер қатары да көбейді. Олардың қатарын жоғары оқу орындарының «сырттай оқу» бөлімдерін ақшаның күшімен оқып бітіргендер толықтырды. Сапалы білімнен гөрі саудаға бейімдер көбейді. Республикада Оңтүстік өңірінің оқу орындарының беделі түсіп кетті. Осындай факторлардың бәрі мұғалім беделінің төмендеуіне тікелей әсер етті. Ал «орташа» деңгейдегі мұғалімдер шәкірттеріне өз деңгейінде ғана білім беретіні өзінен-өзі түсінікті.
Үш ауысымды мектептерде жұмыс істеу, жаз-күз мезгілінде оқушыларды апта сайын көше сыпыруға апару, сайлауға қатысты үгіт-насихат жұмыстарына, халық санағы кезінде үй аралап тізім жасау, жергілікті әкімдіктер тарапынан түрлі жиындарда залды толтыру үшін мұғалімдерді жұмсау және т.б. қосалқы тапсырмалар мұғалімдердің уақытын жеп, оларды әбден қажытатын.
Ақпарат құралдарында мұғалімді балағаттау, жәбірлеу, ұру тәрізді оқиғалар жиілеп кетті. Жоғары оқу орындарына түсуші талапкерлердің төменгі балл жинағандары амалсыздан мұғалімдік мамандыққа баратын жағдайы да белгілі. Жалақының аздығынан, қалалық жерде пәтер алу мүмкіндігінің шектеулігінен, мұғалім жұмысының қиындығынан және т.б. себептерден мектептерде ер мұғалімдер үлесі де азайып кетті. Көп жылдық тәжірибесі бар мұғалімдер мен саясаткерлердің айтып жүргеніндей бұл мектептегі ұлдар тәрбиесіне, болашақ ер азаматтың мінез-құлқының, батыл да жігерлі болып қалыптасуына зиянын тигізді.
ТҮРКІСТАНДЫҚ МҰҒАЛІМДЕР ЖАПОНИЯДАН ТӘЖІРИБЕ ЖИНАП КЕЛДІ
