Қазақстандағы сайлаудың ашықтығын қамтамасыз етудегі бұқаралық ақпарат құралдарының (БАҚ) рөлі демократияландыруды, азаматтық құқықтарды, мемлекеттік саясатты және қоғамның сайлау процестеріне сенімін қоса алғанда, кең ауқымды мәселелерді қамтитын маңызды тақырып болып табылады. Қазақстанның қазіргі саяси шындықтары жағдайында БАҚ-тың мемлекет пен қоғам арасындағы өзара іс-қимыл тізбегіндегі негізгі буын ретіндегі рөлі барған сайын маңызды бола түсуде. Бұқаралық ақпарат құралдарының сайлаудың ашықтығына әсерін бағаламауға болмайды, өйткені олар халықты сайлау процесінің барысы, оның заңдылығы мен адалдығы туралы ақпараттандырудың негізгі құралы болып табылады, сонымен қатар елдің саяси өміріне деген әртүрлі пікірлер мен көзқарастарды көрсетеді.
Соңғы онжылдықтар ішінде Қазақстанда демократиялық институттарды нығайтуға бағытталған саяси салада белгілі бір өзгерістер байқалуда. Осыған қарамастан, қоғамдық пікір сайлаудың ашықтығына жиі күмәнданады, бұл бірқатар факторларға, соның ішінде сенімді ақпаратқа қол жетімділіктің шектелуіне, БАҚ бақылауына және жалған ақпараттың таралуына байланысты. Бұл тұрғыда тәуелсіз және еркін медианың рөлі одан да маңызды бола түседі.
Қазақстанда БАҚ екі жақты рөл атқарады. Бір жағынан, олар мемлекеттік саясаттың жетекшілері, екінші жағынан, сайлауда құқықтық нормалардың орындалуын және рәсімдердің сақталуын қадағалайтын бақылаушылар ретінде әрекет етеді. Алайда, көптеген бұқаралық ақпарат құралдарының мемлекеттік қолдауға тәуелділігі және биліктің редакциялық саясатқа әсері олардың өз функцияларын толық орындау қабілетіне күмән келтіреді. Медиа кеңістіктің едәуір бөлігін мемлекет бақылайтын жағдайда тәуелсіз және балама ақпарат көздері көптеген қиындықтар мен шектеулерге тап болады.
Сайлаудың ашықтығын қамтамасыз етудегі БАҚ рөлін талқылау кезінде ескеру қажет негізгі аспектілердің бірі-халық үшін ақпараттың қолжетімділігі. Демократиялық қоғамда азаматтар кандидаттар, олардың бағдарламалары, сондай-ақ сайлау процесінің барысы туралы еркін ақпарат ала алуы керек. Қазақстанда тәуелсіз БАҚ-тың ресми болуына қарамастан, толыққанды ақпаратқа қол жеткізу цензура, өзін-өзі цензура және редакциялардың шектеулі ресурстарын қоса алғанда, бірқатар себептер бойынша шектелуі мүмкін. Мұндай жағдайларда халық көбінесе шектеулі ақпарат көздерінен ақпарат алады, бұл олардың елдегі саяси жағдайды қабылдауы мен түсінуіне әсер етеді.
Тағы бір маңызды аспект-сайлау барысында бұзушылықтар туралы ақпарат таратудағы БАҚ рөлі. Демократиялық елдерде бұқаралық ақпарат құралдары белгіленген нормалар мен процедуралардан кез-келген ауытқулар туралы халыққа хабарлай отырып, "күзетші ит" рөлін атқарады. Алайда Қазақстанда жағдай біршама өзгеше. Дегенмен, тәуелсіз медиа және азаматтық журналистер ақпаратты тарату үшін әлеуметтік желілер мен басқа да қолжетімді платформаларды пайдалана отырып, жұмысын жалғастыруда.
Бір жағынан, әлеуметтік медиа мен цифрлық медиа сайлаудың ашықтығын қамтамасыз етудің жаңа мүмкіндіктерін ұсынады. Олар азаматтарға ақпарат алуға ғана емес, талқылауға белсенді қатысуға, өз бақылауларымен бөлісуге және ықтимал бұзушылықтар туралы хабарлауға мүмкіндік береді. Екінші жағынан, дәл осы платформалар жалған ақпарат тарату және қоғамдық пікірді манипуляциялау үшін пайдаланылуы мүмкін, бұл ашықтық идеясына қауіп төндіреді.
Халықаралық байқаушылардың жұмысы және олардың қорытындыларын қазақстандық БАҚ-та жариялау назар аударуға тұрарлық маңызды аспектілердің бірі болып табылады. Халықаралық бақылаушылар көбінесе сайлау барысы туралы объективті ақпарат көзіне айналады және олардың есептері кемшіліктерді анықтап, сайлау процесін жақсарту бойынша ұсыныстар бере алады. Мұндай есептер халықаралық қауымдастықтың меншігіне айналып қана қоймай, сонымен қатар сайлауға деген ашықтық пен сенімділікті арттыруға ықпал ететін ел ішінде белсенді түрде талқылануы маңызды.
Соңғы жылдары Қазақстанның азаматтық қоғамы арасында сайлаудың ашықтығы мәселелеріне қызығушылықтың артуы байқалады. Бұл тәуелсіз бақылаушылар санының артуынан, құқық қорғау ұйымдарының жұмысын жандандырудан және сайлауды жариялайтын азаматтық журналистер санының өсуінен көрінеді. Мұндай бастамалар ресми ақпарат көздеріне неғұрлым сыни көзқарасты қалыптастыруға ықпал етеді және халық арасында медиа-сауаттылықтың дамуын ынталандырады.
Алайда, қазақстандық БАҚ сайлаудың ашықтығын қамтамасыз етуде өз рөлін атқаруға қаншалықты дайын және қабілетті екендігі маңызды мәселе болып қала береді. Бұл үшін сөз бостандығы мен цензураның болмауы ғана емес, сонымен қатар тәуелсіз журналистиканы қолдау, сапалы ресурстар мен ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз ету, сондай-ақ медиа-салада кәсіби стандарттарды дамыту қажет. Мемлекеттік медиа нарықта үстемдік ететін жағдайларда бәсекелестікке жағдай жасау және балама көзқарас ұсына алатын және болып жатқан оқиғалардың толық бейнесін бере алатын тәуелсіз БАҚ-ты қолдау қажет.
Қорытындылай келе, Қазақстандағы сайлаудың ашықтығын қамтамасыз етудегі БАҚ-тың рөлі елді демократияландыру жолындағы басты міндеттердің бірі болып қала береді деп айтуға болады. Тәуелсіз және еркін медиасыз азаматтарды саналы түрде таңдау үшін қажетті ақпаратқа толыққанды қол жеткізуді қамтамасыз ету мүмкін емес. Медиа-ортаны дамыту, тәуелсіз журналистиканы қолдау және сапалы ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз ету сайлаудың ашықтығы мен Қазақстандағы демократиялық институттарды нығайту жолында басымдыққа айналуға тиіс. Сонымен қатар, цифрлық технологияларды дамытуға байланысты медиа-саладағы жаһандық өзгерістер жағдайында жаңа медианың мүмкіндіктері мен тәуекелдерін ескере отырып, ашықтықты қамтамасыз ету үшін тәсілдер мен стратегияларды бейімдеу қажет екенін ескеру маңызды.
NO-COMMENT ақпарат
