Референдумның Қазақстандағы рөлі ел дамудың негізгі бағыттарын таңдауға тап болған сайын маңыздырақ бола түсуде. Жанды пікірталас тудыратын осындай мәселелердің бірі Қазақстанда атом электр станциясын (атом электр станциясын) салу перспективасы болып табылады. Ел атом энергиясын пайдаланады ма, жоқ па деген сұрақ қана емес, сонымен қатар әлемдегі жетекші компаниялардың қайсысы осы ауқымды жобаны жүзеге асыруды өз мойнына алады. Ол үшін қазақстандықтар төрт ірі халықаралық компания: Қытай CNNC, Корей KHNP, Ресейлік Росатом және Француз EDF арасында таңдау жасауы тиіс.
Референдум халықтық ерік білдіру құралы ретінде қоғамның мүдделері мен үміттерін негізге ала отырып, Қазақстанның дамуындағы басымдықтарды айқындауға арналған. Ол мемлекет пен азаматтар арасындағы көпірге айналады, онда соңғысы елдің энергетикалық секторының болашағы туралы өз пікірін білдіре алады. АЭС құрылысын өз мойнына алатын компанияны таңдау тек техникалық немесе экономикалық шешім ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның болашағына әсер ететін маңызды саяси қадам болып табылады.
HPR1000 реакторын ұсынатын Қытайдан келген CNNC бұл жобаға күшті үміткерлердің бірі болып табылады. China National Nuclear Corporation үшін қысқартылған CNNC Қытайда да, шетелде де атом станцияларын салу және пайдалану бойынша бай тәжірибеге ие. HPR1000 реакторы-заманауи қауіпсіздік пен тиімділік талаптарын ескере отырып жасалған жетілдірілген үшінші буын реакторы. Реактордың бұл түрі қазірдің өзінде Қытайда қолданылады және оны Қазақстанда сәтті енгізу екі ел арасындағы ынтымақтастықты тереңдетуге әкелуі мүмкін. Сонымен қатар, қытайлық компанияны таңдау Бейжіңмен экономикалық және саяси байланыстарды күшейте алады, бұл да Қазақстан үшін стратегиялық маңызға ие.
Алайда, техникалық аспектілерден басқа, саяси контекстті де ескеру қажет. Қытай көптеген елдердің инфрақұрылымы мен энергетикасына белсенді инвестиция салуда және CNNC таңдауы Қазақстанды осы кең экономикалық жобаның бір бөлігіне айналдыра алады. Бұл дамудың жаңа мүмкіндіктерін ашады, сонымен бірге елдің Қытаймен тығыз экономикалық ынтымақтастыққа қаншалықты дайын екендігі туралы сұрақтар қояды.
Екінші үміткер-APR1000 және APR1400 реакторларын ұсынатын кореялық KHNP (Korea Hydro & Nuclear Power) компаниясы. KHNP Оңтүстік Кореяның ең ірі энергетикалық компанияларының бірі бола отырып, атом электр станцияларын салу мен пайдалануда айтарлықтай тәжірибеге ие. Мысалы, Apr1400 реакторы Оңтүстік Кореяда және Біріккен Араб Әмірліктерінде орнатылған, бұл оның сенімділігі мен тиімділігін растайды. Реактордың бұл түрі қауіпсіздік пен пайдалану икемділігіне баса назар аудара отырып әзірленді, бұл оны Қазақстан үшін тартымды таңдау етеді.
Khnp таңдауы Қазақстанның одан әрі экономикалық дамуына ықпал ететін жоғары технологиялық салаларды белсенді дамытатын Оңтүстік Кореямен тығыз ынтымақтастыққа жол ашуы мүмкін. Бұл ретте Оңтүстік Корея өзінің атом технологиясын әлемдік нарықта белсенді түрде ілгерілетіп жатқанын және Khnp-тің Қазақстандағы АЭС жобасына қатысуы екі елдің де жаһандық энергетикалық саясаттағы ұстанымын нығайта алатынын ескерген жөн.
ВВЭР-1200 реакторын ұсынған ресейлік Росатом корпорациясы атом энергетикасының әлемдік нарығындағы негізгі ойыншылардың бірі болып табылады. ВВЭР-1200-бұл қауіпсіздік пен тиімділіктің жоғары деңгейімен сипатталатын үшінші буын реакторы. Ресейдің кеңестік кезеңнен бастап атом энергетикасы саласындағы Қазақстанмен ынтымақтастықтың ұзақ тарихы бар, бұл атом электр станцияларын салу үшін компанияны таңдауда маңызды фактор болуы мүмкін.
Росатом қазірдің өзінде Еуропа, Азия және Таяу Шығысты қоса алғанда, шетелде көптеген жобаларды жүзеге асыруда және оның Қазақстанда АЭС салуға қатысуы екі ел арасындағы стратегиялық әріптестікті нығайта алады. Алайда, Росатомды таңдау Қазақстанның Ресейге тәуелділігінің күшеюіне байланысты кейбір саяси және экономикалық мәселелерді тудыруы мүмкін, бұл қазіргі геосаяси шындықтар жағдайында теңдестірілген тәсілді қажет етуі мүмкін.
Epr1200 технологиясын ұсынатын Француз EDF (Électricité de France) да жобаға маңызды үміткер болып табылады. EDF Еуропадағы ең ірі энергетикалық компаниялардың бірі ретінде атом станцияларын салу мен пайдалануда айтарлықтай тәжірибеге ие. Epr1200 реакторы-Франция мен Финляндияда қолданылып жүрген EPR реакторының (European Pressurized Reactor) жаңартылған нұсқасы. Реактордың бұл түрі жоғары қуатымен және жақсартылған қауіпсіздік сипаттамаларымен танымал.
EDF таңдау Қазақстанның Еуропалық одақпен қарым-қатынасын нығайтуға септігін тигізуі мүмкін, бұл да елдің халықаралық байланыстары контекстінде маңызды мәнге ие. Бұдан басқа, еуропалық компанияның қатысуы Қазақстанның қауіпсіздік пен экологияның жоғары стандарттарына бейілділігінің символына айналуы мүмкін, бұл әсіресе климаттың өзгеруіне қарсы жаһандық күрес аясында өзекті болып табылады.
Осылайша, төрт компанияның әрқайсысының шешім қабылдау кезінде ескеру қажет өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар. АЭС салу үшін компанияны таңдау жөніндегі Референдум тек техникалық таңдау ғана емес, Қазақстанның даму басымдықтарын айқындаудағы маңызды қадам болып табылады. Қазақстандықтар экономикалық және саяси аспектілерді ескере отырып, "оң" және "қарсы" жақтарын өлшеуге тиіс.
Компанияны таңдаудағы негізгі факторлардың бірі қауіпсіздік мәселесі болады. Атом энергиясы өзінің тиімділігі мен энергетикалық мәселелерді шешу мүмкіндігіне қарамастан, әрқашан тәуекелдермен келеді. Сондықтан ұсынылған технологияның сенімділігі және компанияның осындай объектілерді салу мен пайдаланудағы тәжірибесі маңызды критерий болады.
Сонымен қатар, жобаның құны мәселесі де маңызды. Компаниялардың әрқайсысы өз шарттарын ұсынады және Қазақстан үкіметі ұзақ мерзімді перспективаларды ескере отырып, неғұрлым тиімді ұсынысты таңдау үшін экономикалық құрамдас бөлікті мұқият зерделеуі тиіс.
Экология мәселелері де маңызды рөл атқарады. Қазақстан табиғи ресурстарға бай ел ретінде өзінің экологиялық тазалығын сақтауға ұмтылады. Осы тұрғыда, ең экологиялық таза технологияларды ұсынатын компанияны таңдау басымдыққа ие болады.
Соңында, саяси аспект. Белгілі бір компанияны таңдау Қазақстанның халықаралық қатынастарына әсер етуі мүмкін. Бұл технологияны таңдау ғана емес, сонымен қатар көптеген жылдар бойы Қазақстанмен ынтымақтасатын стратегиялық серіктесті таңдау болады.
Осылайша, АЭС салу мәселесі бойынша референдум Қазақстан тарихындағы маңызды кезеңге айналуда. Ол азаматтарға елдің энергетикалық саясаты туралы өз пікірін білдіріп қана қоймай, алдағы онжылдықтарда Қазақстанның дамуын айқындайтын стратегиялық әріптесті таңдауға қатысуға мүмкіндік береді. Бұл таңдау салмақты көзқарасты және оң және теріс барлық ықтимал салдарларды білуді талап етеді.
Референдумның Қазақстанның даму басымдықтарын айқындаудағы рөлі бір жобаның шеңберінен шығады. Бұл ел үшін әрбір азаматтың пікірі маңызды болатын демократиялық принциптерге деген адалдығын көрсету мүмкіндігі. Бұл барлық тараптардың мүдделерін ескере отырып, маңызды шешімдер ұжымдық түрде қабылданатын қоғам құруға жасалған қадам.
АЭС салу туралы шешім және осы жобаны іске асыру үшін компанияны таңдау Қазақстанның өз болашағын ұлттық және халықаралық деңгейде қалай көретіндігінің маңызды индикаторы болады. Бұл таңдау елдің ұзақ мерзімді перспективалары мен тұрақты дамуын ескере отырып, саналы түрде және барлық азаматтардың мүддесі үшін жасалуы маңызды.
NO-COMMENT ақпарат
