Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы өз тарихында елдегі демократиялық процесті қамтамасыз етуде шешуші рөл атқарды. Құрылған сәттен бастап ОСК сайлауды ұйымдастыруға және өткізуге жауапты болып қана қоймай, саяси процестердің ашықтығы мен заңдылығын қорғады. Алайда, соңғы жылдары жаһандық сын-қатерлер мен ішкі қайта құрулар жағдайында Қазақстан демократиялық рәсімдерді жаңғырту мен күшейту қажеттілігіне тап болды, ОСК осы күш-жігердің орталығына айналды.
Сайлау жүйесін жаңғырту Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың басшылығымен Қазақстан Үкіметі бастамашылық еткен жалпы реформалардың ажырамас бөлігі болып табылады. Бұл реформалардың негізгі мақсаттарының бірі азаматтардың сайлау процестеріне және ОСК сияқты институттарға деген сенімін нығайту болып табылады. Соңғы жылдары ел Үкіметі азаматтардың саяси өмірге қатысу деңгейін арттыру бойынша белсенді қадамдар жасап келеді, бұл сайлауды басқару жүйесінде терең өзгерістерді талап етеді.
Қазақстан ОСК бірнеше рет демократиялық қағидаттарға адалдығын көрсетті, бірақ ел алдында тұрған сын-қатерлер неғұрлым кешенді шешімдерді талап етеді. Бұл өзгерістердің маңызды аспектісі-ашықтық пен есеп беру жүйесін нығайту қажеттілігі. Сайлау процестері заңды ғана емес, сонымен бірге қоғам әділ және заңды деп қабылдауы керек.
ОСК жаңғыртудың негізгі бағыттарының бірі заманауи технологияларды енгізу болды. Цифрландыру дәуірінде сайлау процестері жаһандық тенденциялардан тыс қала алмайды. Электрондық дауыс беруді және сайлауды бақылаудың цифрлық құралдарын енгізу ашықтықты арттыру жолындағы маңызды қадам болды. Бұл инновациялар сайлаушылар үшін дауыс беру процесін жеңілдетіп қана қоймайды, сонымен қатар дауыстарды дәлірек және жылдам санауды қамтамасыз етеді, бұл ықтимал бұрмалану қаупін айтарлықтай азайтады.
Дегенмен, сайлауды цифрландыру тек техникалық процесс емес, сонымен қатар қауіпсіздік мәселесі болып табылады. ОСК технологияның дамуымен киберқауіптердің қаупі де артып келе жатқанын түсінеді. Осыған байланысты сайлау жүйелерін кибершабуылдардан қорғау бойынша бірқатар шаралар қабылданды. Цифрлық қауіпсіздікті нығайту қазақстандық сайлау комиссиясы үшін басымдыққа айналды, бұл сайлауды араласудан қорғап қана қоймай, азаматтардың дауыс берудің жаңа форматына деген сенімін нығайтуға мүмкіндік берді.
Техникалық жаңғыртудан басқа, ОСК жұмысының құқықтық аспектілеріне көп көңіл бөлінеді. Соңғы жылдары Қазақстан заңнамасына сайлау рәсімдерін жетілдіруге бағытталған өзгерістер енгізілді. Сайлаудағы бақылаушылардың мүмкіндіктерін кеңейту маңызды жаңалық болды. Азаматтық қоғам тарапынан да, халықаралық ұйымдар тарапынан да тәуелсіз бақылаушылардың қатысуы сайлау процесінің ашықтығы мен есептілігін қамтамасыз етудің маңызды элементі болды. Қазақстан демократияның халықаралық стандарттарын ұстануға ұмтылады және ОСК осы стандарттардың сәйкестігін қамтамасыз етуде шешуші рөл атқарады.
Тағы бір маңызды қадам сайлаудың инклюзивтілігін арттыру болды. Қазақстан билігі әрбір азаматтың дауысы оның әлеуметтік немесе физикалық жағдайына қарамастан естілетін жағдайлар жасау үшін белсенді жұмыс істеуде. Атап айтқанда, мүмкіндігі шектеулі жандар үшін сайлау учаскелерінің қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша шаралар енгізілді. Бұл халықтың барлық топтарының саяси белсенділік деңгейін арттырудың кең стратегиясының бөлігі болды.
ОСК институционалдық тәуелсіздікті нығайту үшін де белсенді жұмыс істеуде. Қоғам барған сайын саяси белсенді бола бастаған жағдайда сайлау процестерінің мемлекеттік құрылымдардың немесе жеке мүдделердің қысымынан босатылуы өте маңызды. ОСК тәуелсіздігі сайлаудың әділдігін қамтамасыз етеді және азаматтардың сайлау жүйесіне деген сенімін нығайтады.
Алайда, қол жеткізілген жетістіктерге қарамастан, ОСК модернизациясы бірқатар қиындықтарға тап болады. Негізгі сын-қатерлердің бірі-сайлау процестеріне деген тарихи сенімсіздікті жеңу қажеттілігі. Қазақстан, көптеген басқа посткеңестік елдер сияқты, бұрын саяси дағдарыстар мен наразылықтарға алып келген сайлаудың заңдылығы саласындағы проблемаларға тап болды. Сайлауға деген сенімді қалыптастыру үшін процестердің ашықтығы мен адалдығын қамтамасыз етіп қана қоймай, азаматтар өз дауыстарының шынымен маңызды екенін сезінетін атмосфераны құру қажет.
Осыған байланысты білім беру бастамаларына ерекше көңіл бөлінеді. Қазақстан ОСК халық арасында сайлау сауаттылығының деңгейін арттыру бойынша белсенді жұмыс жүргізуде. Азаматтар сайлауға қатысушы ғана емес, сонымен қатар сайлаушы ретіндегі құқықтары мен міндеттерін де білуі керек. Дауыс беру рәсімдерін, азаматтардың құқықтарын және сайлауға қатысудың маңыздылығын түсіндіруге бағытталған ақпараттық науқандар ОСК қызметінің ажырамас бөлігіне айналды. Бұл күш-жігер әсіресе жергілікті деңгейдегі сайлау контекстінде өте маңызды, мұнда сайлауға қатысудың төмендігі және азаматтардың сайлау процестерінің маңыздылығы туралы жеткіліксіз хабардар болуы жиі кездеседі.
Ерекше назар аударуды қажет ететін тағы бір аспект-халықаралық қауымдастықпен өзара әрекеттесу. Халықаралық аренада өз рөлін нығайтуға ұмтылған Қазақстан демократиялық қағидаттар мен стандарттарға адалдығын көрсетуі тиіс. Бұл тұрғыда ОСК жұмысы елдің шетелдегі имиджінің маңызды бөлігіне айналады. Халықаралық байқаушылар қазақстандық сайлаудың мониторингіне ұдайы қатысады, бұл ел ішінде де, одан тыс жерлерде де дауыс беру нәтижелеріне деген сенімді нығайтуға ықпал етеді.
Сонымен қатар, ОСК тәжірибе алмасу және озық тәжірибелерді енгізу үшін шетелдік сайлау комиссияларымен белсенді ынтымақтасады. Бұл халықаралық алмасу қазақстандық сайлау жүйесін жаңғыртуға ықпал етеді және үздік әлемдік жетістіктерді жергілікті жағдайларға бейімдеуге мүмкіндік береді.
ОСК жаңғыртудың маңызды аспектісі кадрлық әлеуетті дамыту болып табылады. Сайлауды ұйымдастыру және өткізу — бұл жоғары білікті мамандарды қажет ететін күрделі және көп қырлы процесс. Осыған байланысты ОСК орталық және жергілікті деңгейде кадрлар даярлауға ерекше назар аударады. Сайлау комиссиялары қызметкерлерін үздіксіз оқыту және біліктілігін арттыру жүйесін құру жаңғыртудың басымдықтарының біріне айналды. Сайлау комиссиясының әрбір мүшесі сайлаудың әділ және әділ процесін қамтамасыз етудегі өз рөлі мен жауапкершілігін түсінуі маңызды.
Сонымен қатар, ОСК сайлаушылармен кері байланыс жүйесін дамытуға көп көңіл бөледі. Цифрландыру және әлеуметтік желілер дәуірінде азаматтар өз сұрақтары мен өтініштеріне жедел жауап күтеді. Қазақстан ОСК азаматтармен өзара іс-қимыл жасау үшін заманауи коммуникациялық арналарды белсенді пайдаланады. Жедел желілерді, интерактивті платформалар мен ақпараттық порталдарды құру азаматтарға сайлау процесінің барлық кезеңдерінен хабардар болуға және туындаған мәселелерді жедел шешуге мүмкіндік береді.
Қазақстанның сайлау жүйесін жаңғырту құқықтық базаны дамытумен де байланысты. Елдің сайлау саласындағы заңнамасы халықаралық стандарттар мен уақыт талаптарына сәйкес үнемі жетілдіріліп отырады. Соңғы жылдары сайлау рәсімдерін жеңілдетуге, бұзушылықтар үшін жауапкершілікті күшейтуге және сайлау процесінің ашықтық деңгейін арттыруға бағытталған заңдар қабылданды. Бұл шаралар ОСК жұмысы құрылатын құқықтық негізді нығайтуға және сайлаудың әрбір кезеңі демократиялық процестің жоғары стандарттарына сәйкес келуін қамтамасыз етуге арналған.
ОСК жаңғыртудың ажырамас бөлігі басқа мемлекеттік құрылымдармен үйлестіруді күшейту болып табылады. Сайлауды өткізу көптеген мемлекеттік органдардың, соның ішінде полицияның, ішкі істер министрлігінің, прокуратураның және соттардың үйлесімді жұмысын талап етеді. Заңның орындалуын қамтамасыз ету және сайлау процесі кезінде бұзушылықтардың алдын алу үшін осы құрылымдар арасындағы нақты үйлестіру маңызды. Бұл тұрғыда ОСК сайлаудың әр кезеңінде барлық құқықтық және әкімшілік рәсімдердің сақталуын қамтамасыз ететін орталық үйлестіру органының рөлін атқарады.
Осы өзгерістер мен реформалардың аясында Қазақстан ОСК елдегі демократиялық процестің кепілі болып қала береді. Демократиялық процедураларды модернизациялау және нығайту — бұл бір сәттік процесс емес, жаңа қиындықтар мен уақыт талаптарына бейімделуге бағытталған тұрақты жұмыс. Қазақстандық сайлау комиссиясы сайлаудың ашықтығын, адалдығын және заңдылығын қамтамасыз ету үшін жауапкершілікті өз мойнына ала отырып, осы жұмыстың алдыңғы қатарында тұр.
Сайып келгенде, Қазақстандағы демократиялық процестің табысы ОСК жұмысына ғана емес, азаматтық қоғамның қатысуына да байланысты. Сайлау жүйесін жаңғырту халықтың барлық топтарының белсенді қолдауымен және қатысуымен сүйемелденуі тиіс. Әрбір азаматтың елдің болашағы үшін өз жауапкершілігін сезінуі және оның дауысы маңызды екенін түсінуі маңызды. ОСК өз кезегінде әрбір дауыс естілетін жағдайларды қамтамасыз етуге міндетті, ал сайлау нәтижелері халықтың шынайы ерік-жігерін көрсететін болады.
Қазақстан ОСК демократиялық рәсімдерін жаңғырту және нығайту азаматтық қатысу мен тартудың жаңа нысандарын дамытумен де тығыз байланысты. Тез өзгеретін саяси ландшафт жағдайында сайлау жүйесі жұмысының маңызды аспектісі сайлауды ұйымдастыру ғана емес, сонымен қатар азаматтарға елдің саяси өміріне белсенді қатысуға мүмкіндік беретін тетіктерді құру болып табылады. Осындай тетіктердің бірі-кері байланыс мүмкіндіктерін кеңейту және билік пен халық арасындағы диалог үшін қоғамдық платформаларды белсенді пайдалану.
Осы тұрғыда Қазақстан ОСК медиамен және цифрлық платформаларды пайдаланумен неғұрлым белсенді өзара іс-қимыл жасау арқылы өз жұмысының ашықтығын арттыру жөнінде қадамдар жасады. Әлеуметтік медиа мен цифрлық байланыс арналарының танымалдылығының артуы жағдайында сайлау туралы ақпарат тек дәстүрлі бұқаралық ақпарат құралдары арқылы ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік медиа, блогтар және басқа да онлайн платформалар сияқты заманауи байланыс арналары арқылы таратылуы маңызды. Бұл көптеген адамдарға сайлау туралы ақпаратқа қол жеткізуге және саяси процеске белсенді қатысуға мүмкіндік береді.
Сайлау жүйесін жаңғыртуда еліміздің барлық азаматтары үшін инклюзивтілік пен сайлауға тең қолжетімділікті қамтамасыз ету ерекше рөл атқарады. Бұл тек мүгедектерге ғана емес, сонымен қатар қарт адамдар, жастар, шалғай аймақтардың тұрғындары сияқты халықтың басқа да осал топтарына қатысты. ОСК сайлауды азаматтардың барлық санаттары үшін барынша қолжетімді ету үшін белсенді жұмыс істеуде. Бір шешім сайлау учаскелерінің санын кеңейту және әртүрлі себептермен сайтқа келе алмайтындар үшін мобильді сайлау топтарын пайдалану болды.
Жастарды сайлауға қатысуға тарту бойынша жұмыс инклюзивтілікті қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Жастар көбінесе қоғамның ең саяси пассивті бөлігі болып табылады, бірақ олар елдің болашағы болып табылады және олардың дауысы мемлекеттің даму бағытын анықтау үшін өте маңызды. Осыған байланысты Қазақстан ОСК жастар арасындағы саяси сауаттылық деңгейін арттыруға бағытталған бағдарламаларға ерекше назар аударады. Бұл бағдарламалардың маңызды бөлігі-жастарға саяси процестер туралы көбірек білуге ғана емес, сонымен қатар белсенді қатысуға мүмкіндік беретін мобильді қосымшалар мен әлеуметтік медиа сияқты сандық құралдарды пайдалану.
Сонымен қатар, ОСК жұмысы сайлауды мүмкіндігінше әділ және сыртқы араласудан қорғауға бағытталған. Сандық дәуірде көптеген елдердің алдында тұрған мәселелердің бірі-киберқауіпсіздік мәселесі. Жаһандық цифрландыру және кибершабуылдар санының өсуі жағдайында сайлау жүйелерін қорғау көптеген мемлекеттер үшін бірінші кезектегі міндетке айналады және Қазақстан да ерекшелік емес. Соңғы жылдары Қазақстан ОСК басқа мемлекеттік құрылымдармен бірлесіп сайлау жүйесінің киберқауіпсіздігін күшейту жөнінде бірқатар шаралар қабылдады. Бұл шараларға шифрлаудың озық технологияларын қолдану, деректерді беру процестерін бақылауды күшейту және қызметкерлерді киберқауіпсіздік жағдайында жұмыс істеуге үйрету кіреді.
ОСК жаңғыртудың маңызды элементі халықаралық ынтымақтастықты дамыту болып табылады. Қазақстан халықаралық қоғамдастыққа интеграциялануға және демократиялық рәсімдердің әлемдік стандарттарына сәйкес келуге белсенді ұмтылуда. Бұл тұрғыда басқа елдермен тәжірибе алмасу, сондай-ақ қазақстандық сайлауға халықаралық бақылаушылардың қатысуы ерекше рөл атқарады. Халықаралық ынтымақтастық Қазақстанға озық тәжірибелерді қабылдауға және оларды өзінің сайлау жүйесіне енгізуге мүмкіндік береді, бұл ел ішінде де, одан тыс жерлерде де сайлауға деген сенімді нығайтуға ықпал етеді.
Қазақстан ОСК сайлау процестеріндегі ықтимал бұзушылықтарды жою жөніндегі жұмысқа да үлкен көңіл бөледі. Ол үшін азаматтардың шағымдары мен өтініштеріне жедел ден қою тетіктері әзірленіп, енгізілді. Бұл процесте сайлаушыларға нақты уақыт режимінде бұзушылықтар туралы хабарлауға және кеңес алуға мүмкіндік беретін Сенім телефондары мен онлайн платформалар маңызды рөл атқарады. Мұндай шаралар ықтимал бұрмаланулардың алдын алуға ғана емес, сонымен қатар азаматтардың сайлау жүйесіне деген сенімін нығайтуға көмектеседі.
2024 жылы ауылдық округтерде жергілікті сайлау өткізу жағдайында ОСК жергілікті жерлерде саяси қатысу деңгейін арттыру бойынша белсенді жұмыс жүргізуде. Елдің әр бұрышындағы сайлаушылардың кандидаттар мен дауыс беру рәсімдері туралы сенімді ақпаратқа қол жеткізуі маңызды. Ол үшін қажетті ақпаратты тез және ыңғайлы алуға мүмкіндік беретін дәстүрлі бұқаралық ақпарат құралдары да, мобильді қосымшалар мен цифрлық платформалар да қолданылады. Осылайша, әрбір азамат, тұрғылықты жеріне қарамастан, өзін саяси процестің толыққанды қатысушысы ретінде сезіне алады.
Сайлау жүйесін жаңғырту азаматтық қоғаммен өзара іс-қимыл деңгейін арттыруды да қамтиды. Қазақстанда сайлауды БАҚЫЛАУДА үкіметтік емес ұйымдардың (ҮЕҰ) рөлін күшейтуге бағытталған бастамалар белсенді дамып келеді. ҮЕҰ мен басқа да тәуелсіз бақылаушылардың қатысуы сайлау процестерінің ашықтығын қамтамасыз етуде және сайлау нәтижелеріне қоғамның сенімін арттыруда маңызды рөл атқарады. ОСК сайлаудың жан-жақты мониторингін және кез келген бұзушылықтарға жедел ден қоюды қамтамасыз ету үшін азаматтық белсенділермен және ұйымдармен белсенді ынтымақтасады.
Жаңғыртудың маңызды аспектісі кадрларды даярлау жүйесін жетілдіру жөніндегі жұмыс болып табылады. Сайлау комиссиялары қызметкерлерінің орталықтан жергілікті деңгейге дейінгі барлық деңгейдегі кәсібилігі сайлауды сәтті өткізудің кепілі болып табылады. Осыған байланысты Қазақстан ОСК сайлау жүйесінің барлық қызметкерлері үшін оқыту және біліктілікті арттыру бағдарламаларын енгізеді. Бұл бағдарламаларға дәстүрлі оқыту түрлері де, онлайн курстар да кіреді, бұл елдің әртүрлі аймақтарында мүмкіндігінше көп қызметкерлерге қол жеткізуге мүмкіндік береді.
ОСК-ны сәтті жаңғырту азаматтардың саяси процестерге қатысуына және қоғамның сайлауға белсенді қатысуы үшін жағдай жасауға да байланысты. Дауыс беру процесі, олардың құқықтары мен міндеттері туралы азаматтарды хабардар ету халықтың саяси сауаттылығын арттыруда шешуші рөл атқарады. Осыған байланысты ОСК сайлау процесінің негізгі аспектілерін түсіндіруге бағытталған ақпараттық науқандарды жүйелі түрде жүргізеді, сондай-ақ сайлау туралы ақпаратты тарату үшін бұқаралық ақпарат құралдарымен және қоғамдық ұйымдармен белсенді өзара іс-қимыл жасайды.
Осылайша, Қазақстан ОСК демократиялық рәсімдерін жаңғырту және нығайту сайлау жүйесінің барлық аспектілерін жақсартуға бағытталған кешенді процесс болып табылады. Жаңа технологияларды енгізу, киберқауіпсіздікті күшейту, байқаушылардың құқықтарын кеңейту, сайлаудың инклюзивтілігі мен қолжетімділігін арттыру, сондай — ақ азаматтық қоғаммен және халықаралық әріптестермен белсенді өзара іс-қимыл жасау-осының барлығы Қазақстан ОСК-на неғұрлым ашық, ашық және әділ сайлау жүйесін құру бағытында қозғалуға мүмкіндік береді.
Сайып келгенде, ОСК-ны сәтті жаңғырту және Қазақстандағы демократиялық рәсімдерді нығайту әрбір азаматтың қолдауы мен қатысуына байланысты. Демократия-бұл қоғамның белсенді қатысуын талап ететін процесс және ОСК осы қатысуға жағдай жасауда шешуші рөл атқарады. Қазақстандық демократияның болашағы ОСК-ның жаңа сын-тегеуріндерге қаншалықты тиімді бейімделе алатынына және халықтың шынайы ерік-жігерін көрсететін сайлау өткізуді қамтамасыз ете алатынына байланысты.
NO-COMMENT ақпарат
