Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2024 жылғы 2 қыркүйектегі № 636 Жарлығына сай, бүгін еліміздің барлық өңірлерінде референдум өтеді, деп хабарлайды No-comment.kz ақпараттық агенттігі.
Республикалық референдумға 18 жасқа толған еліміздің барлық азаматтары қатыса алады. Тұрғындар өз бюлетенінде «Сіз Қазақстанда атом электр станциясын салуға келісесіз бе?» деген сұраққа иә немесе жоқ деген тұсты белгілеп үн қосады.
Бүгін, аудан аумағындағы 69 сайлау учаскесі өз жұмысын таңғы сағат 7.00 ден бастап, халық өз таңдауын жасау үшін учаскелерге арнайы келуде. Атом электр станциясының құрылысына қатысты шешім елдің экономикалық және экологиялық болашағына елеулі әсер ететіндіктен, халық өз таңдауын жасауға асығуда.
Сайлау учаскелеріне ең алғашқылардың бірі болып келген тұрғындарға арнайы сыйлықтар табыс етілуде. Жалпыұлттық референдум нәтижесі негізінде халқымыз Қазақстанда атом электр станциясын салу қажет пе, әлде қажет емес пе деген мәселені шешеді.
Қазақстанда атом электр станциясын салу мәселесі бойынша Референдум жұртшылықтың назарын аударды және әртүрлі деңгейлерде талқылау үшін маңызды тақырыпқа айналды. Көптеген азаматтар үшін бұл мәселе "иә" мен "жоқ" арасындағы қарапайым таңдаудан асып түседі — бұл елдің болашағын және оның одан әрі дамуын білдіреді. Ақпараттық науқанды қолдау мақсатында референдум қарсаңында қоғамдық пікірталастар, дөңгелек үстелдер, ақпараттық семинарлар және сарапшылармен кездесулер өткізілді. Олар халыққа экономика, экология және қауіпсіздік тұрғысынан Қазақстан үшін атом станциясының құрылысы нені білдіретіні туралы неғұрлым толық түсінік алуға көмектесті.
Бұл тақырып бойынша сарапшылардың пікірлері де әртүрлі болды. Жобаның жақтаушылары атом энергетикасы Қазақстанға көміртегі шығарындыларын едәуір азайта отырып, қазба отынына тәуелділікті төмендетуге мүмкіндік береді деп мәлімдейді. Олар атом электр станциясы Қазақстанның өзінің Климаттық міндеттемелеріне қол жеткізуіне ықпал ете отырып, елдің экологиялық таза энергетикаға көшуінің негізгі элементі бола алатынын атап көрсетеді. Олардың пікірінше, өз атом энергетикасының болуы елдің энергетикалық тәуелсіздігін нығайтады және қазақстандық экономиканың әлемдік деңгейдегі бәсекеге қабілеттілігін арттырады.
Екінші жағынан, жобаның қарсыластары ықтимал экологиялық және әлеуметтік қауіптер туралы алаңдаушылық білдіреді. Олар Чернобыль апаты және Фукусима апаты сияқты оқиғаларды еске түсіреді, атом энергиясымен байланысты тәуекелдер әрдайым ақтала бермейді. Олар сондай-ақ ондаған жылдар бойы қоршаған ортаға және адамдардың денсаулығына қауіп төндіретін ядролық қалдықтарды басқарудың күрделілігін көрсетеді.
Референдумға деген қызығушылық тек азаматтар арасында ғана емес, халықаралық қоғамдастықта да көрінеді. Кейбір шетелдік компаниялар жобаны жүзеге асыру үшін өз технологиялары мен тәжірибелерін ұсынуға дайын екендіктерін білдірді. Қазіргі уақытта төрт компанияның ұсыныстары қарастырылуда: hpr1000 реакторы бар қытайлық CNNC, apr1000 және APR1400 реакторлары бар корейлік KHNP, ВВЭР-1200 реакторы бар ресейлік Росатом және epr1200 технологиясы бар француз EDF. Осы компаниялардың әрқайсысының өз бірегей техникалық шешімдері мен атом энергетикасында жұмыс тәжірибесі бар, бұл Қазақстан тарапынан қызығушылық тудырады. Жоба мақұлданған жағдайда, референдум нәтижелері әлеуетті серіктестермен келіссөздерді бастау және оңтайлы технологияны таңдау үшін бастапқы нүкте бола алады.
Сайлау учаскелерінде дауыс берудің қауіпсіздігі мен ашықтығы мәселелеріне ерекше назар аударылды. Процестің адалдығын қамтамасыз ету үшін референдумды тәуелсіз бақылаушылардың өкілдері, соның ішінде халықаралық ұйымдар, сондай-ақ жергілікті қоғам қайраткерлері бақылайды. Дауыс беру процесін бақылау үшін арнайы комиссиялар ұйымдастырылды, бұл референдум қорытындыларына сенім мен азаматтардың шешімі ескерілетініне сенімділік қалыптастыруға көмектеседі.
Мәселенің ауқымдылығын ескере отырып, көптеген сайлаушылар өз пікірлерін білдіру үшін референдумға қатысуды жоспарлап отыр. Ақпаратқа қол жетімділік шектеулі болуы мүмкін ауылдық жерлердің тұрғындары жергілікті жерлерде ұйымдастырылған ақпараттық іс-шараларға қатысуға мүмкіндік алды. Атом станциясын салудың оң және теріс жақтарын, қоршаған орта мен экономика үшін ықтимал салдарын, сондай-ақ жобаға қатыса алатын әртүрлі халықаралық серіктестердің рөлдерін түсіндіруге ерекше назар аударылды.
Референдум өткізуде процестің ашықтығы мен заңдылығын қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы шешуші рөл атқарады. Кәмелетке толған барлық азаматтардың қатысуы осы мәселе бойынша артықшылықтардың жалпыұлттық көрінісін жасауға мүмкіндік береді. Бұл дауыс беру болашақ технологияларға және олардың ел өміріндегі рөліне қатысты қоғамның көңіл-күйінің өзіндік көрсеткіші болды.
Дауыс беру аяқталғаннан кейін референдум нәтижелері мұқият есептеліп, жарияланады. Бұл процестің нәтижесіне Қазақстан өзінің энергетикалық дамуында қандай жолмен жүретініне байланысты. Оң шешім қабылданған жағдайда атом электр станциясының жобасын әзірлеу, технологиялар мен серіктестерді таңдау бойынша нақты қадамдар басталады. Егер халық қарсы болса, мемлекет күн және жел энергетикасы сияқты баламалы энергия көздерін белсенді іздеуді жалғастыруы мүмкін, бұл да экологиялық таза даму стратегиясының бөлігі болып табылады.
Осылайша, референдум саяси құралға ғана емес, сонымен бірге елдің әрбір азаматы өзінің және бүкіл ұлттың болашағына тікелей әсер ететін шешімдер қабылдауға қатысқан кезде қоғамдық сананың маңызды бөлігіне айналады.
Бұл тақырып бойынша сарапшылардың пікірлері де әртүрлі болды. Жобаның жақтаушылары атом энергетикасы Қазақстанға көміртегі шығарындыларын едәуір азайта отырып, қазба отынына тәуелділікті төмендетуге мүмкіндік береді деп мәлімдейді. Олар атом электр станциясы Қазақстанның өзінің Климаттық міндеттемелеріне қол жеткізуіне ықпал ете отырып, елдің экологиялық таза энергетикаға көшуінің негізгі элементі бола алатынын атап көрсетеді. Олардың пікірінше, өз атом энергетикасының болуы елдің энергетикалық тәуелсіздігін нығайтады және қазақстандық экономиканың әлемдік деңгейдегі бәсекеге қабілеттілігін арттырады.
Екінші жағынан, жобаның қарсыластары ықтимал экологиялық және әлеуметтік қауіптер туралы алаңдаушылық білдіреді. Олар Чернобыль апаты және Фукусима апаты сияқты оқиғаларды еске түсіреді, атом энергиясымен байланысты тәуекелдер әрдайым ақтала бермейді. Олар сондай-ақ ондаған жылдар бойы қоршаған ортаға және адамдардың денсаулығына қауіп төндіретін ядролық қалдықтарды басқарудың күрделілігін көрсетеді.
Референдумға деген қызығушылық тек азаматтар арасында ғана емес, халықаралық қоғамдастықта да көрінеді. Кейбір шетелдік компаниялар жобаны жүзеге асыру үшін өз технологиялары мен тәжірибелерін ұсынуға дайын екендіктерін білдірді. Қазіргі уақытта төрт компанияның ұсыныстары қарастырылуда: hpr1000 реакторы бар қытайлық CNNC, apr1000 және APR1400 реакторлары бар корейлік KHNP, ВВЭР-1200 реакторы бар ресейлік Росатом және epr1200 технологиясы бар француз EDF. Осы компаниялардың әрқайсысының өз бірегей техникалық шешімдері мен атом энергетикасында жұмыс тәжірибесі бар, бұл Қазақстан тарапынан қызығушылық тудырады. Жоба мақұлданған жағдайда, референдум нәтижелері әлеуетті серіктестермен келіссөздерді бастау және оңтайлы технологияны таңдау үшін бастапқы нүкте бола алады.
Сайлау учаскелерінде дауыс берудің қауіпсіздігі мен ашықтығы мәселелеріне ерекше назар аударылды. Процестің адалдығын қамтамасыз ету үшін референдумды тәуелсіз бақылаушылардың өкілдері, соның ішінде халықаралық ұйымдар, сондай-ақ жергілікті қоғам қайраткерлері бақылайды. Дауыс беру процесін бақылау үшін арнайы комиссиялар ұйымдастырылды, бұл референдум қорытындыларына сенім мен азаматтардың шешімі ескерілетініне сенімділік қалыптастыруға көмектеседі.
Мәселенің ауқымдылығын ескере отырып, көптеген сайлаушылар өз пікірлерін білдіру үшін референдумға қатысуды жоспарлап отыр. Ақпаратқа қол жетімділік шектеулі болуы мүмкін ауылдық жерлердің тұрғындары жергілікті жерлерде ұйымдастырылған ақпараттық іс-шараларға қатысуға мүмкіндік алды. Атом станциясын салудың оң және теріс жақтарын, қоршаған орта мен экономика үшін ықтимал салдарын, сондай-ақ жобаға қатыса алатын әртүрлі халықаралық серіктестердің рөлдерін түсіндіруге ерекше назар аударылды.
Референдум өткізуде процестің ашықтығы мен заңдылығын қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы шешуші рөл атқарады. Кәмелетке толған барлық азаматтардың қатысуы осы мәселе бойынша артықшылықтардың жалпыұлттық көрінісін жасауға мүмкіндік береді. Бұл дауыс беру болашақ технологияларға және олардың ел өміріндегі рөліне қатысты қоғамның көңіл-күйінің өзіндік көрсеткіші болды.
Дауыс беру аяқталғаннан кейін референдум нәтижелері мұқият есептеліп, жарияланады. Бұл процестің нәтижесіне Қазақстан өзінің энергетикалық дамуында қандай жолмен жүретініне байланысты. Оң шешім қабылданған жағдайда атом электр станциясының жобасын әзірлеу, технологиялар мен серіктестерді таңдау бойынша нақты қадамдар басталады. Егер халық қарсы болса, мемлекет күн және жел энергетикасы сияқты баламалы энергия көздерін белсенді іздеуді жалғастыруы мүмкін, бұл да экологиялық таза даму стратегиясының бөлігі болып табылады.
Осылайша, референдум саяси құралға ғана емес, сонымен бірге елдің әрбір азаматы өзінің және бүкіл ұлттың болашағына тікелей әсер ететін шешімдер қабылдауға қатысқан кезде қоғамдық сананың маңызды бөлігіне айналады.