2025 жылғы 28 ақпанда, Алматы – Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасында ҚР Әділет министрлігінің авторлармен, құқық иеленушілермен және ұжымдық негізде мүліктік құқықтарды басқаратын ұйымдардың өкілдерімен кездесуі өтті. Талқылаудың басты тақырыбы - құқықтарды ұжымдық басқару жүйесін жетілдіру, өтемақы қызметінің ашықтығын және авторлық сыйақыны әділ бөлуді қамтамасыз ету болды, деп хабарлайды No-comment.kz - ҚР Әділет министрлігіне сілтеме жасап.
Талқылауға ҚР Парламентінің депутаттары, шығармашылық зиялы қауым өкілдері, сондай-ақ зияткерлік меншікті қорғаудың қазіргі жай-күйіне алаңдаған қоғам қайраткерлері қатысты.
Қатысушылар алдында сөз сөйлеген Қазақстан Республикасының Әділет вице-министрі Б. Ш. Жақселекова: «Шығармашылық - бұл елдің мәдени дамуының негізі және ол сенімді құқықтық қорғауды қажет етеді. Бүгінгі кездесу тек пікірталас емес, авторлар мен орындаушыларға лайықты сыйақы алуға көмектесетін нақты механизмдерді іздеу».
Талқылау барысында шығармашылық қоғамдастық өкілдері ұжымдық басқару жүйесін реформалауға әртүрлі көзқарастарын білдірді.
Композитор М. Құсайынов аңызға айналған «Дос-Мұқасан» тобының қатысушылары өз шығармаларын пайдаланғаны үшін төлем алмайтынын атап өтті. Ол авторлық құқықты орталықтан басқаратын және бақылау үшін цифрлық құралдарды енгізетін біртұтас мемлекеттік ұйым құруды ұсына отырып, Қазақстандағы ҚҰБҰ көптігін және олардың тиімсіздігін сынға алды.
Кейбір қатысушылар, атап айтқанда «Қазақстандық авторлар қоғамы» РҚБ өкілдері ұжымдық басқарудың қолданыстағы жүйесін қолдады. Алайда, ақын және композитор Б.Т. Аширбаев цифрландыру қажеттілігімен келісіп, ҚҰБҰ мен авторлар арасындағы есептеулердің ашықтығының маңыздылығын атап өтті. Ол сондай-ақ нақты реттеуді қажет ететін теле және радио компанияларының авторлық сыйақы төлеу мәселесіне назар аударды.
Автор, журналист Ш.У. Алджамбаев өз сөзінде қайтыс болған авторлардың мұрагерлеріне сыйақы төлеуге баса назар аудара отырып, ҚҰБҰ-ның көптігі, пайдаланушыларға рұқсат берудің заңдылығы мәселесіне тоқталды.
Депутаттар Е.Д. Стамбеков пен Б.Ж. Базарбек ҚҰБҰ қызметінде ашықтықтың жоқтығын атап өтіп, ұжымдық басқару жүйесін цифрландыруға бағытталған бірқатар заңнамалық түзетулерді ұсынды.
Кездесуде цифрлық шешімдерді енгізу авторларға өз туындыларын пайдалану процесін онлайн режимінде – шарттар жасасудан бастап сыйақыларды есептеу мен төлеуге дейін бақылауға мүмкіндік беретіні атап өтілді. Бұл авторлар мен ҚҰБҰ арасындағы өзара әрекеттесуді жеңілдетіп қана қоймайды, сонымен қатар кірістердің әділ бөлінуін қамтамасыз етеді.
Кездесу қорытындысы бойынша барлық қатысушылар құқықтарды ұжымдық басқару жүйесін реформалау өзекті деген пікірге келісті. ҚҰБҰ жұмысының ашықтығы тиімсіз басқару тәуекелдерін азайтады және авторлар мен құқық иеленушілердің сенімін арттырады.
Қатысушылар депутаттардың ұжымдық басқару саласын цифрландыру туралы ұсыныстарын қолдап, өзекті деп таныды. ҚҰБҰ қызметін бақылау авторлар мен құқық иелері тарапынан да, мемлекет тарапынан да күшейтілуі керек.
ҚР Әділет министрлігі шығармашылық қоғамдастықты қолдау үшін жаңа тетіктер мен бастамаларды әзірлеуді қоса алғанда, авторлық құқықты қорғау жүйесін жақсарту жөніндегі жұмысты жалғастырады.
