Түркістан қаласы сейсмикалық тұрғыдан белсенді аймақта орналасқан. Бұл дегеніміз — кез келген уақытта жер сілкінісі орын алуы мүмкін. Соңғы жылдары Қазақстанның оңтүстік өңірлерінде тіркелген жер асты дүмпулері Түркістандағы төтенше жағдайлар басқармасының (ТЖБ) назарын аталған бағыттағы дайындық жұмыстарына айрықша аудартты. Қалалық ТЖБ мамандары табиғи апаттың бұл түріне дайын болудың маңызын үнемі ескертіп, тұрғындар арасында түсіндіру жұмыстарын тұрақты түрде жүргізіп келеді.
Жер сілкінісі кенеттен болатын апат. Оның алдын алу мүмкін емес, алайда салдарын азайтуға және адам шығынына жол бермеуге болады. Түркістан қаласы ТЖБ мамандарының айтуынша, апатты жағдайға төтеп беру үшін ең алдымен тұрғындардың дайындық деңгейі жоғары болуы тиіс. Бұл дегеніміз — сейсмикалық қауіпсіздік ережелерін білу, оны отбасымен бірге пысықтау, қажетті құжаттарды, дәрі-дәрмек пен тамақ қорын алдын ала дайындау.
Қалалық ТЖБ мектептерде, балабақшаларда және мемлекеттік мекемелерде “Жер сілкінісі кезінде әрекет ету” тақырыбында практикалық сабақтар өткізеді. Мұндай шараларда адамдардың қауіпсіз орындарға эвакуациялану жолдары, баспананың ішіндегі қауіпсіз нүктелер анықталады. Жаттығулар кезінде арнайы сирена қосылып, тұрғындар қысқа уақытта далаға шығып үлгеруі тиіс. Бұл — тексеріс емес, шынайы апат кезіндегі мінез-құлықты қалыптастыру жаттығуы.
Жер сілкінісі кезінде ғимарат ішінде қалған жағдайда ең қауіпсіз орындар — ішкі қабырғалар маңы, есік жақтаулары, үстел астары. Түркістан қаласы ТЖБ осы ақпараттарды халыққа жадынама, парақша, бейнеролик түрінде таратып келеді. Сонымен қатар әлеуметтік желілерде арнайы инфографика және нұсқаулықтар үнемі жарияланып тұрады.
Сейсмикалық қауіп туындаған жағдайда ТЖБ дереу әрекет ету тобы іске қосылады. Қалада арнайы іздестіру-құтқару тобы, итпен жұмыс істейтін кинологиялық бөлім, апатты-құтқару техникасы және байланыс құралдарымен жабдықталған бригадалар тәуліктік кезекшілікпен жұмыс істейді. Құтқарушылар үйінді астынан адамдарды шығару, жарақат алғандарға алғашқы медициналық көмек көрсету және қауіпті аймақтан тұрғындарды көшіру жұмыстарын үйлестіріп отырады.
Оқу-жаттығу барысында, мысалы, "Жер-2025" республикалық командалық-штабтық оқу-жаттығуы аясында Түркістанда ірі жер сілкінісі сценарийі іске асырылып, қаланың төтенше жағдайларға дайындығы тексерілді. Мұндай жаттығулар ТЖБ қызметкерлерінің кәсіби дайындығын арттырып қана қоймай, әкімдік, медицина, полиция және коммуналдық қызметтердің бірлескен жұмысына жол ашады.
Түркістан қаласында сейсмикалық қауіпті аймақтар картасы жасалған. Бұл картада үй-жайлардың құрылымдық қауіпсіздігі, топырақтың сазды немесе құмды болуы, сумен қамту жүйелерінің ескілігі сынды факторлар ескеріледі. Қалалық құрылыс бөлімдерімен бірлесе отырып, ТЖБ бұл нысандарды бақылауда ұстап, қауіпті ғимараттарды күшейту немесе бұзу туралы ұсыныстар береді. Қазірдің өзінде бірнеше апатты жағдайдағы үйлердің тұрғындары жаңа баспанаға көшірілді.
Жеке сектор тұрғындарына да ескерту жұмыстары жүргізіледі. Қалалық ТЖБ қызметкерлері жер сілкінісі кезінде газ плиталары мен пештердің өшірілуі, электр желілерінің ажыратылуы керектігін түсіндіреді. Себебі жер сілкінісінің екінші толқынында өрт немесе газ жарылысы болуы ықтимал. Қарапайым қауіпсіздік ережелерін сақтау — өмірді сақтаудың басты шарты.
Балаларға ерекше назар аударылады. Түркістан қаласы бойынша білім басқармасымен бірлесіп, оқушыларға арнап мультфильмдер мен интерактивті ойындар дайындалған. Олар жер сілкінісі кезіндегі алғашқы әрекеттерді жеңіл әрі қызықты форматта үйренеді. Сонымен қатар, ата-аналарға арналған семинарлар ұйымдастырылып, отбасы деңгейіндегі дайындық шаралары үйретіледі.
Жер сілкінісінен кейінгі кезең де маңызды. ТЖБ бұл уақытта адамдардың психологиялық жағдайына мән беріп, қауіпсіздік тексерістерін жүргізіп, жарамсыз ғимараттарға кіруге тыйым салады. Сондай-ақ апаттан зардап шеккендерге әлеуметтік көмек көрсету, азық-түлікпен қамтамасыз ету және уақытша қоныстандыру жұмыстары басталады. Бұл істердің бәрі жергілікті әкімдік, Қызыл Ай қоғамы және еріктілер көмегімен жүзеге асады.
Қорыта келгенде, Түркістан қаласы төтенше жағдайлар басқармасы тұрғындардың өмірін сақтау үшін барлық күш-жігерін салып отыр. Бірақ бұл бағыттағы табыс тек біржақты болмайды. Әр тұрғынның қауіпсіздік мәдениетін меңгеруі, апатты жағдайда сабырлы әрі дұрыс әрекет етуі — бүкіл қаланың қауіпсіздігіне әсер етеді. Түркістан жұртшылығы дайын болса, қандай да бір табиғи апаттың салдары әлдеқайда жеңіл болмақ.
