Еліміздегі маңызды мәселелердің бірі – халықты баспанамен қамтамасыз ету. Осы орайда, тұрғын үй құрылысы мәселелерін шешу мақсатында президент тапсырмасымен ұзақ мерзімге жоспарланған және тұрғын үй құрылысына қатысты мәселелерді қамтитын бағдарламалардың қабылданғаны белгілі.
Түркістан халқы солардың ішінде — көппәтерлі үйлер құрылысы мен жеке тұрғын үй құрылысын дамыту аясында халықты қолжетімді баспанамен қамтамасыз етуге арналған «Нұрлы жер», «Отбасы банк» және «7-20-25» бағдарламаларының, Тұрғын үй-коммуналдық инфрақұрылымды дамытудың 2026 жылға дейінгі тұжырымдамасының шарапатын көріп, бүгінде тұрғын үйлерге деген қолжетімділігі артып отырғаны рас. Айта кетейік, Түркістан қаласы, Әкімшілік-іскерлік орталықта 2020 жылдан бастап көпқабатты 89 үйдің, яғни 5649 пәтердің, 360,6 мың ш.м. (ипотекалық пәтерлер 4488, кезектегі 1161 пәтер) құрылысы басталған.
Түркістан қаласы әкімдігінің «Құрылыс бөлімі» мемлекеттік мекемесі басшысының орынбасары Байжанов Алмас мырзаның мәліметтеріне сүйенсек, оның ішінде, 2020 жылы: 336 пәтерлі 7 үй (барлығы ипотекалық пәтерлер) пайдалануға берілсе, 2021 жылы: 1921 пәтерлі 29 үй (ипотекалық пәтерлердің 1427, кезектегі отбасыларға берілетін 494 пәтер) иелеріне пәтер кілті табысталған.
2022 жылға 3 392 пәтерлі 53 тұрғын үйдің (217,8 мың ш.м.) (ипотекамен берілетін пәтерлер 2683, кезектегі отбасыларға берілетін 709 пәтер) құрылысы жүргізілді. Аталған үйлердің 2 706 пәтері кредиттік жүйемен сатылса, 686-ы кезектегі отбасыларға үлестірілген. Сонымен қатар пайдалануға берілген пәтер саны өткен жылдармен салыстырғанда екі есе артқанын да айта кету керек.
Жыл қорытындысымен 3155 пәтерлі 49 үй (202,4 мың ш.м.) (ипотекамен берілетін пәтерлер 2482, кезектегі отбасыларға берілетін 673 пәтер) пайдалануға берілді. Бүгінде 12 мыңнан астам азамат тұрғын үй кезегінде тұр.
Баспана мәселелері — Қазақстанда ең көп талқыланатын мәселелердің бірі. Қазір елдегі үлкен ақпараттық бум «Баспана хит», «Шаңырақ», «Бақытты отбасы» сияқты бағдарламалардың айналасында шоғырланған.
Тұрғын үй мәселесі осыдан 30 жыл бұрын, қазақстандықтар өздерінің жаңа тәуелсіз мемлекетін құрудың алғашқы адамдарын бастан кешкен кезде де өзекті болды.
Сондықтан, Қазақстан Республикасы Президентінің 1993 жылғы 6 қыркүйектегі «Жаңа тұрғын үй саясаты туралы» Жарлығы осы саладағы болашақ жетістіктер үшін уақытылы болды. Себебі мемлекеттік бағдарламаны іске асырудың жоғары маңыздылығын оның «мемлекеттік басымдылық» ретінде анықтауы дәлелдейді.
Жарлық әртүрлі мемлекеттік құрылымдардағы көптеген жаңа бастамалардың катализаторы болды. Құрылыс кешенін мемлекеттік реттеу мақсатында Қазақстан Республикасының Сәулет және құрылыс комитетінің орнына Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарды дамыту министрлігі құрылды деп жарияланды. Жаңа Министрлікке, өз кезегінде, коммерциялық құрылыс салушы функциясы бар мемлекеттік компанияларды құру, тұрғын үй салуды конкурстық негізде ұйымдастыру бойынша жаңа міндеттер жүктелді. Жылжымайтын мүлікті бағалауды арнайы мемлекеттік компания жүргізуі керек еді.
Сонымен бірге негізгі шарт: лицензия алу және құрылыс, тұрғын үй және даму министрлігі белгілеген ережелерді орындау шартында тек мемлекеттік компаниялар ғана емес, басқа меншік нысандарындағы кәсіпорындар да коммерциялық дамумен айналыса алады.
Министрлер Кабинеті жаңа функцияға ие болды — ол Мемлекеттік тұрғын үй құрылыс банкінің (қазіргі «Отбасы банкі»), оның филиалдарын құраушы атанды.
Сонымен қатар, бұл экономиканы түрлендіру үшін жыл сайын белгіленген пайыздық мөлшерлемені бөлуді, оның ішінде құрылыс индустриясын модернизациялауды, ұзақ мерзімді несиелік ресурстарды, сонымен қатар жаңа құрылыс жобаларын құруды көздеді. Жұмыспен қамту қоры қоғамдық жұмыстарды құруға, тұрғын үй салуға, оны жөндеуге, сондай-ақ инфрақұрылым нысандарын пайдалануға байланысты қосымша жұмыс орындарын құруға немесе қолдауға 15% бөлді.
Жаңа қаулы тұрғындардың материалдық жағдайын ескере отырып, тұрғын үй сатып алу-сату процедурасын ұйымдастырып қана қоймауы керек еді. Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін қазақстандықтарға тұрғын үйді «өз қалауы бойынша жеке таңдау» негізінде сатып алу мүмкіндігі берілді.
Халықтың қалыптасуында әдеттегі қатынастарды өзгерту ауқымды ақпараттық-насихат жұмыстарын қажет етті. Тұрғын үй төлемдерін беру қажеттілігінен туындауы мүмкін қоғамдық наразылықты азайту үшін БАҚ жаңа тұрғын үй саясатының артықшылықтары мен жетістіктерін түсіндіріп отыратын. Сонымен қатар, консультациялық қызмет жүйесі тұрғындарға жаңа қаулының әртүрлі тармақтарын түсіндіруде, сондай-ақ тұрғындардың әртүрлі топтарының баспана сатып алуын жеңілдететін арнайы квоталар мен бағдарламаларды табуда көмек көрсетеді. Мысалы, 10 жыл және одан да көп кезекте тұрған отбасылар келесі жеңілдіктерге ие болды: мемлекет тұрғын үй құнының 20% мөлшерінде ақысыз субсидиялар берді, сонымен қатар 5 пайыздан аспайтын мөлшерлемемен несие берді. Осы бағдарламалармен бірге олар мемлекетке зиян тигізбеуі керек еді. Өзін-өзі сатып алу жаңа тұрғын үй саясатының міндетті мақсаты болды, сондықтан тұрғын үй бизнесінде бәсекелестік ортаны құру маңызды болды. Ол үшін Қазақстанның бүкіл құрылыс нарығы кеңейді. Тұрғын үй секторы жеке және заңды тұлғалардан, шетелдік инвесторлар мен несие берушілерден қаражат тарта бастады.
30 жыл бұрын қалыптасқан жағдай кеңестік жүйеден жаңа тәуелсіз Қазақстанның жағдайына өту үшін тұрғын үй саясаты мен құрылыс секторында құрылымдық өзгерістер қажет деп болжауға болады және бұл да қолға алынып жатыр. 1993 жылғы 6 қыркүйектегі жарлық өз уақытының көптеген мәселелерін шешуге құқықтық негіз жасады деуге болады.
Сонымен қатар, 7 қабатты 64 тұрғын үйге жаңадан жоба жасалып, сараптама қорытындысы алынды. Аталған үйлердің құрылысын салып аяқтауға қаржы бөлдіру бойынша бюджеттік өтінім берілді. Осы жылдың маусым айынан бастап қабылдау жүргізіліп, биыл мемлекеттік бюджет есебінен салынған пәтерлер пайдалануға берілсе, салынып жатқан үйлердің басым бөлігі ипотекамен беріледі деп жоспарлануда. Сонымен бірге, құрылыс алаңдарында абаттандыру жұмыстары да қатар жүргізіліп жатыр.
МЕМЛЕКЕТТIК БАҒДАРЛАМА БОЙЫНША ТҰРҒЫН ҮЙ МӘСЕЛЕСIH ШЕШУ
