Ақпараттың ашықтығы мен қол жетімділігі кез-келген демократиялық процестің маңызды аспектілері болып табылады. Қазақстанда, басқа елдердегідей, бұл әділ және еркін сайлауды қамтамасыз ету қажеттілігін ескере отырып, ерекше маңызға ие. Соңғы жылдары республикада сайлаушыларды ақпараттық қолдауды жақсартуға қойылатын талаптар күшейтілуде, бұл азаматтық қоғам дамуының ажырамас бөлігіне айналуда.
Біріншіден, сайлау процесінің ашықтығы көбінесе сайлаушыларға ұсынылатын ақпараттың қол жетімділігі мен толықтығына байланысты екенін атап өткен жөн. Бұл аспект азаматтардың сайлау жүйесіне деген сенімін қамтамасыз етуде шешуші рөл атқарады, сонымен қатар олардың сайлауға белсенді қатысуына ықпал етеді. Қазақстанда, көптеген посткеңестік мемлекеттердегідей, сайлау жүйесіне деген сенім мәселесі көптеген жылдар бойы өзекті болып қала берді. Бұл тарихи мұраға да, саяси мәдениеттің ерекшеліктеріне де байланысты. Дегенмен, соңғы жылдары сайлау ақпаратының ашықтығы мен қолжетімділігін арттыру саласында белгілі бір прогресс байқалды.
Бұл бағыттағы маңызды қадамдардың бірі дауыс беру және дауыстарды есепке алу үшін электрондық жүйелерді енгізу болды. 2021 жылы Қазақстанда алғаш рет дауыс беруге арналған электрондық урналарды пайдалана отырып сайлау өткізілді. Бұл жаңалық екіұшты қабылданды, бірақ оның негізгі мақсаты — дауыстарды санаудың ашықтығы мен дәлдігін қамтамасыз ету — орындалды. Электрондық урналар адам факторын азайтуға, сондай-ақ дауыстарды санау процесін автоматтандыруға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде бұрмалану мүмкіндігін азайтады. Сонымен қатар, жүйе сайлаушыларға олардың дауысы ескерілгені туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді, бұл сайлау нәтижелеріне деген сенім деңгейін арттырады.
Сайлаушыларды ақпараттық қолдаудың маңызды аспектісі кандидаттар мен олардың сайлауалды бағдарламалары туралы ақпараттың қол жетімділігі болып табылады. Қазақстанда сайлаушылар кандидаттар, олардың өмірбаяны, саяси ұстанымдары мен уәделері туралы мәліметтер ала алатын бірнеше ресми ақпарат көздері бар. Мұнда интернет маңызды рөл атқарады. Орталық сайлау комиссиясының және басқа да мемлекеттік органдардың сайттары сайлауға қатысатын кандидаттар мен саяси партиялар туралы мәліметтерді үнемі жариялап отырады.
Тағы бір маңызды аспект-бұқаралық ақпарат құралдарының жұмысы. Қазақстанда сайлау процесін жариялайтын мемлекеттік және жеке БАҚ-тың кең спектрі бар. Алайда, бұқаралық ақпарат құралдарының тәуелсіздігі мен олардың объективтілігіне жиі күмән келтірілетінін атап өткен жөн. Баспасөз бостандығын ресми түрде қамтамасыз еткеніне қарамастан, іс жүзінде журналистер ұсынылған ақпараттың сапасы мен толықтығына әсер ететін әртүрлі шектеулерге тап болады. Бұл өз кезегінде қоғамдық пікірдің қалыптасуына және сайлау процесіне деген сенім деңгейіне әсер етуі мүмкін.
Қазақстанның алдында тұрған негізгі міндеттердің бірі-барлық саяси күштер мен кандидаттар үшін ақпаратқа тең қолжетімділікті қамтамасыз ету. Іс жүзінде бұл бұқаралық ақпарат құралдарында сайлау науқанының барлық қатысушылары үшін тең жағдай жасау қажеттілігін білдіреді. Өкінішке орай, қазіргі уақытта бұл тапсырма толық орындалудан алыс. Мемлекеттік құрылымдардың қолдауына ие ірі саяси партиялар мен кандидаттардың тәуелсіз кандидаттар мен шағын партиялардың өкілдеріне қарағанда өз позицияларын ілгерілету мүмкіндігі көбірек. Бұл тең емес жағдайлар жасайды және сайлаушылардың алдағы сайлаудың толық көрінісін алу мүмкіндігін шектейді.
Сайлау процесінің ашықтығын қамтамасыз ету аясында қоғамдық ұйымдар мен бақылаушылардың рөлін де қарастырған жөн. Қазақстанда сайлау мониторингімен айналысатын және болып жатқан жағдайға өз бағасын беретін бірқатар ұйымдар жұмыс істейді. Олардың жұмысы сайлаудың адалдығын қамтамасыз ету және дауыс беру нәтижелеріне деген сенімділікті арттыру үшін маңызды. Дегенмен, мұндай ұйымдардың қызметі бірқатар қиындықтарға тап болады, соның ішінде олардың жұмысына шектеулер мен билік тарапынан қысым. Бұл сайлау процесінің ашықтығы үшін қосымша тәуекелдер тудырады.
Сонымен қатар, Қазақстанда сайлау өткізуді реттейтін құқықтық базаны жақсарту бойынша жұмыстар жүргізіліп жатқанын атап өткен жөн. Соңғы жылдары сайлау процесінің ашықтығы мен есептілігін арттыруға бағытталған бірнеше заңдар қабылданды. Алайда, құқық қолдану практикасы қабылданған нормалар әрдайым іс жүзінде жүзеге асырыла бермейтінін көрсетеді, бұл ұйымдастырушылық және саяси себептерге байланысты. Осыған байланысты сайлаушылар үшін ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігі саласындағы нақты өзгерістерді қамтамасыз ету үшін заңнаманы жетілдіру және оны іске асыру жөніндегі жұмысты жалғастыру маңызды.
Дамудың перспективалық бағыттарының бірі сайлауды бақылау процесіне азаматтық қоғамды белсенді тарту болып табылады. Соңғы жылдары Қазақстанда түрлі саяси мәселелер бойынша, оның ішінде сайлауға байланысты мәселелер бойынша өз ұстанымдарын жиі білдіретін азаматтардың белсенділігінің өсуі байқалады. Азаматтық қоғамның сайлау процесіне белсенді қатысуы үшін жағдай жасау, соның ішінде сайлауды тәуелсіз бақылау және бақылау мүмкіндігі сайлау жүйесінің ашықтығы мен сенімін арттыру жолындағы маңызды қадам болуы мүмкін.
Осылайша, Қазақстандағы сайлаушыларды ақпараттық қолдау-бұл ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз етуді, цифрлық технологияларды дамытуды, заңнаманы жетілдіруді, азаматтық қоғамды жандандыруды және тәуелсіз мониторингті күшейтуді қамтитын көп қырлы процесс. Белгілі бір жетістіктерге қарамастан, барлық мүдделі тараптардың — мемлекеттің, азаматтық қоғамның, бұқаралық ақпарат құралдарының және халықаралық ұйымдардың кешенді көзқарасы мен өзара іс-қимылын талап ететін көптеген шешілмеген мәселелер қалады.
Қорытындылай келе, ақпараттың ашықтығы мен қол жетімділігі уақыттың талабы ғана емес, сонымен қатар тұрақты демократиялық жүйені құрудың қажетті шарты екенін атап өтуге болады. Қазақстан бұған жету жолында бола отырып, әрбір азамат сайлау туралы толық және шынайы ақпарат алуға және саналы таңдау жасауға мүмкіндік алуы үшін өзінің тәсілдері мен тетіктерін жетілдіруді жалғастыруы тиіс. Ашықтық пен ашықтық арқылы ғана азаматтардың сеніміне қол жеткізуге және елдегі демократиялық институттардың тұрақты дамуын қамтамасыз етуге болатындығын түсіну маңызды.
NO-COMMENT ақпарат
